Filmowa encyklopedia powstań śląskich

Jan Lortz w historii zasłynął jako powstaniec, który pod nieobecność dowódcy wydał rozkaz do rozpoczęcia walk I powstania śląskiego w powiecie bytomskim. Jako dowódca batalionu prowadził newralgiczne dla losów III powstania bitwy o Kędzierzyn i Przystań Kozielską. W uznaniu zasług w 1922 roku został nagrodzony Krzyżem Virtuti Militari z rąk Józefa Piłsudskiego, a później także m. in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W międzywojniu przez sześć lat kierował Związkiem Powstańców Śląskich, był także członkiem Śląskiej Rady Wojewódzkiej. We wrześniu 1939 roku był jeden z dowódców obrony Świętochłowic w trakcie kampanii wrześniowej. Po ewakuacji do Lwowa, został inicjatorem utworzenia oraz szefem sztabu kilkusetosobowej grupy śląskiej w Okręgu Związku Walki Zbrojnej Lwów-Zachód. Za swoją działalność przymusowo zesłany w głąb ZSRR. Umiera w Kitab (Uzbekistan) w trakcie swojej wędrówki z armią gen. Władysława Andersa. Losy jego rodziny ilustrują tragiczną sytuację ludności regionu. Najmłodszy z braci Lortz, Stefan, zmarł 26 grudnia 1924 roku w wyniku ran odniesionych w trakcie powstań. Najstarszy, Franciszek, został zakatowany przez Karla Chmielewskiego („diabła z Gusen”) w czerwcu 1940 roku w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen, a Jan nigdy nie powrócił ze zsyłki do Związku Radzieckiego.