Chełmska 21

W 1946 roku przy ul. Chełmskiej 21 w Warszawie rozpoczęto wznoszenie budynku dla wytwórni filmowej. W zrujnowanej stolicy był to wówczas pierwszy obiekt budowany od podstaw, dotąd wszystkie rekonstruowano. Jednocześnie powstawała wytwórnia filmowa w Łodzi, dźwigano z gruzów wytwórnię wrocławską. Ta budowana na Chełmskiej rozpoczęła pracę w kwietniu 1949 roku pod kierunkiem Jerzego Bossaka, który wkrótce znalazł sobie świetnego współpracownika w osobie Edwarda Zajicka. Miały w niej powstawać filmy dokumentalne, uznawane wówczas za silny oręż propagandowy, a przede wszystkim Polska Kronika Filmowa. Na początku ludziom, którzy podjęli w niej pracę - reżyserom, operatorom, montażystom, personelowi technicznemu - towarzyszył entuzjazm tworzenia. Żyli niby w wielkiej rodzinie, zwłaszcza że niektórzy w ogóle nie opuszczali tego miejsca, nocując - z braku mieszkań - w niewielkim baraczku stojącym na terenie wytwórni. Dość szybko jednak zaczęły się kłopoty. Taka instytucja jak wytwórnia filmowa nie mogła wówczas działać poza orbitą zainteresowania władzy. Przeciwnie, stworzono ją, by władzy służyła. Wkrótce Bossak i Zajicek zostali odwołani. Zastąpiła ich Rita Radkiewiczowa, żona ministra bezpieczeństwa publicznego. Nastał czas, w którym sztuka - a więc i film - musiała uczyć i wychowywać, służyć wielkiej idei socjalizmu, być orężem walki o pokój i szczęśliwe jutro świata. Lecz przecież już wówczas obok nachalnie propagandowych knotów powstawały nagradzane w kraju i na międzynarodowych festiwalach filmy, które wyznaczały kierunki rozwoju i styl polskiego dokumentu. Wkrótce zresztą na Chełmską 21 wkroczyła też fabuła. Wytwórnia nabrała rozmachu i znaczenia, stała się miejscem magicznym.wydarzenia w kraju zapisywały kolejne cezury w dziejach wytwórni - rok 1956 - odwilż, rok 1968 - rozbicie środowiska, lata 70. - okres względnej swobody, początek lat 80. - nowe nadzieje, stan wojenny - rozczarowanie, lata 90. - niepewność przyszłości. Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych jednak ciągle trwa. Już pół wieku. Jej starsza siostra w Łodzi padła, ta we Wrocławiu dogorywa. Jaki los czeka instytucję, która w polskiej kulturze zapisała się wspaniałymi filmami dokumentalnymi i fabularnymi, dysponuje dobrze wyposażoną bazą techniczną i fachowym personelem oraz niezwykle bogatym archiwum dokumentującym blisko sto lat naszych dziejów. Autor filmu nie udziela na to pytanie odpowiedzi (któż ją zresztą zna?). Koncertuje uwagę widza na historii wytwórni i postaciach ludzi, którzy ją tworzyli, rozwijali, korzystali z jej możliwości. Czyni to poprzez wspomnienia reżyserów, operatorów, montażystów, personelu technicznego i bogate archiwalia. O swoich związkach z warszawską WFDiF, debiutach w jej murach, znaczeniu tego miejsca dla artystycznych karier i o pracy przy Chełmskiej 21 opowiadają m.in.: Edward Zajicek, Andrzej Bargiełowski, Jan Łomnicki, Jadwiga Zajickowa, Jerzy Hoffman, Kazimierz Karabasz, Stanisław Niedbalski, Andrzej Brzozowski, Stanisław Manturzewski, Andrzej Wajda, Henryk Jantos, Ryszard Bugajski, Agnieszka Holland, Andrzej Kondratiuk, Włodzimierz Rekłajtis, Jacek Pertycki oraz Krzysztof Kieślowski - we fragmencie wywiadu nagranego w 1991 roku.