Cygańskie zaduszki

Ustawy Norymberskie skazały ich wraz z Żydami na zagładę. Ginęli w obozach koncentracyjnych, lecz przede wszystkim w pobliżu własnych domów, w masowych egzekucjach, podczas których nie oszczędzano nawet kilkudniowych dzieci. Zwłaszcza lata 1942 i 1943 okazały się w dziejach polskich Romów najkrwawsze: hitlerowcy unicestwiali ich wtedy metodycznie, całymi tysiącami. Niektórzy ocaleli. To właśnie oni w Dzień Zaduszny odwiedzają miejsca straceń i mogiły swych bliskich pomordowanych, by na ich groby z krążącego z rąk do rąk kieliszka wylać odrobinę wódki z życzeniem wiecznego odpoczynku. Prowadzą też na rozrzucone po lasach cmentarze cygańską młodzież, by pamięć o tragedii ich narodu trwała wiecznie. Pełen zadumy i rozpaczy, nastrojowy film opowiada o dokonanej na terenach naszego kraju zagładzie Romów - polskich, ale też niemieckich, austriackich, czeskich, słowackich, morawskich, greckich, rosyjskich, francuskich, norweskich, holenderskich i jugosłowiańskich, zwożonych z Europy do komór gazowych Auschwitz i Birkenau, gdzie najmłodszy cygański więzień miał zaledwie jeden miesiąc, a najstarszy - 110 lat. Nad grobami bliskich tragedię swych rodzin i własne ocalenie wspominają Romowie z Tarnogrodu, Miłosnej, Mińska Mazowieckiego, Karczewa, Szczurowej, Zakroczymia, Białegostoku, Turka i Warszawy. W ich wspomnienia wplatają się archiwalne zdjęcia ze zbiorów Muzeum w Oświęcimiu, poetyckie strofy Papuszy w przekładzie Jerzego Ficowskiego oraz muzyka Don Vasyla i śpiew jego Zespołu Artystycznego Roma.