Do widzenia, Ameryko

Pokazany na festiwalu w Cannes w ramach przeglądu "Quinzaine des realisateurs" film Jana Schutte (trzecie dzieło fabularne w jego dorobku) zebrał wiele pochwał, na festiwalu w Montpellier otrzymał trzy nagrody, a w RFN - Nagrodę Państwową. Reklamy zachwalały go jako "wielkie kino o małych ludziach". Krytycy dodawali od siebie, że także kino wzruszające, pełne liryzmu, a jednocześnie nieodparcie śmieszne i znakomite aktorsko. W bardzo przychylnych recenzjach przyrównywali je do dzieł Jima Jarmuscha, braci Kaurism"ki czy niektórych obrazów Percy Adlona. W tych filmach cały świat jest prowincją, wielkie metropolie wydają się składać tylko z przedmieść, a bohaterowie z różnych krajów, szukający swojego miejsca na ziemi, tworza swoistą "międzynarodówkę wykorzenionych". Należy do niej także Genowefa, Polka, która od 30 lat mieszka w nowojorskiej dzielnicy Brighton Beach ze swym mężem Mosze, hydraulikiem. Przez ten czas nie nauczyła się jednak angielskiego i nigdy naprawdę nie poczuła się Amerykanką, podobnie jak najlepszy przyjaciel jej męża, księgowy Izaak, wiedeński Żyd, który nadal robi zakupy posługując się językiem jidisz. Genowefa przez całe życie ciężko pracowała jako sprzątaczka w banku i oszczędzała każdy grosz, by po przejściu na emeryturę móc wreszcie zrealizować swe wielkie marzenie: podróż do Polski. Chce tam odwiedzić rodzinną wieś Pręgowo, księdza proboszcza, u którego była niegdyś gospodynią, znajomych i krewnych, a może nawet kupić mieszkanie i zostać na stałe? Genowefa i Mosze kupują bilety na statek, w ostatniej chwili dołącza do nich Izaak, który musi uciekać przed policją z powodu ciemnych interesów swego szefa i cała trójka rusza w drogę. Wskutek problemów technicznych statek kończy rejs w jednym z niemieckich portów i dalszą podróż bohaterowie odbywają autostopem. Wigilię spędzają w berlińskim przytułku, wśród afrykańskich imigrantów i miejscowych bezdomnych. Wreszcie docierają do Polski, gdzie ich drogi się rozdzielają. Genowefa udaje się z mężem do wytęsknionego Pręgowa. Ale na miejscu wszystko okazuje się inne niż przed laty, obce, a ludzie zawistni i nieprzyjaźni. "Przed siedmioma laty, w Brighton Beach, spotkałem nad morzem wielu starszych ludzi, emigrantów, który patrzyli w stronę Europy - mówił reżyser na konferencji prasowej po polskiej premierze filmu w styczniu 1995 r. - Do tej pory widywałem jedynie młodych ludzi patrzących przez ocean w stronę Ameryki. Zafrapowała mnie odwrotność tej sytuacji i tak zrodził się pomysł scenariusza". Postać głównej bohaterki nawiązuje z kolei do postaci z filmu dokumentalnego Jana Schutte "Właściwie chciałam do Ameryki" z 1985 r. Bohaterka, wiejska dziewczyna, marzyła o emigracji do Ameryki. Żeby "wprawić się" w tęsknocie za ojczyzną, postanowiła na początek pomieszkać w wiosce oddalonej o kilka kilometrów. Do Ameryki ostatecznie nie dojechała, ale w rzeczywistości niewiele różni ją od Genowefy, która spędziła tam pół życia.