Dzieci oskarżają

Ostatni z „czarnych dokumentów” duetu Hoffman i Skórzewski porusza temat boleśnie aktualny po dziś dzień, a dotyczący losu dzieci alkoholików (w polskim dokumencie podejmowany jeszcze wielokrotnie w późniejszych latach, by wspomnieć choćby „Zabawę” Janusza Majewskiego z 1961 roku i „Temat” Michała Maryniarczyka, 1982). Autorzy posłużyli się tu znów sugestywnymi fabularnymi scenami, by wstrząsnąć widzami. Pierwsza historia opowiada o matce kilkuletniej dziewczynki zabitej przez pijanego kierowcę. Opowiadanie zaczyna się jak w sensacyjnym filmie fabularnym (rok później obu dokumentalistom zaproponowano ekranizację „Złego” Leopolda Tyrmanda, do której jednak ostatecznie nie doszło). Najpierw, w planie pod napisami początkowymi, oglądamy mamę z dzieckiem w sklepie z zabawkami. Chwilę potem rozradowana z prezentu dziewczynka staje z mamą przed przejściem dla pieszych. Równolegle oglądamy zamroczoną alkoholem twarz za szybą pędzącego auta. Nad przejściem dla pieszych gaśnie napis „Stój” a zapala się „Idź”. Matka z dzieckiem wchodzą na pasy i w tym momencie samochód nieomal zmiata je z ulicy. Zbliżenia twarzy przerażonych gapiów. Starszy mężczyzna odciąga dziewczynkę od trupa matki. Scena w sądzie: córka ofiary i dzieci sprawcy. Sędzia odczytuje wyrok. Dopiero teraz odzywa się głos lektora: „ta dziewczynka straciła matkę na zawsze, te dzieci straciły ojca na dziesięć lat”. Ostatnia scena w tej historii: ojciec wdowiec z córką opuszcza gmach sądu. W filmie oglądamy jeszcze trzy podobne, fabularne historie, przeplatane dokumentalnymi scenami z placu zabaw, przedszkola, izby dziecka (tu kilkunastoletni chłopiec opowiada przed kamerą o ojcu pijaku i próbuje milczeć o tym, że matka też pije). Druga, najdłuższa w całym filmie, rozgrywa się w ciągu kilkunastu lat. Opowiada o Andrzejku wzrastającym na „trunkowego” człowieka w rodzinie miłośników sutego zakrapiania wszelkich świąt i jubileuszy (w scenie prywatki z okazji osiemnastych urodzin w roli pełnoletniego Andrzeja wystąpił Henryk Boukołowski). Trzecia historia opowiada o tokarzu Janickim, który miał po pracy odebrać synka z przedszkola, ale zamiast tego poszedł z kolegami pić do knajpy. Czwarta rozgrywa się w nędznym mieszkaniu, gdzie umorusane dzieci przyglądają się ze strachem libacji rodziców, a wysłany po wódkę chłopiec wygłodniałym spojrzeniem „pożera” wystawę sklepową piekarni. Dokumentalny finał tego filmu pozostaje w pamięci: twarze dzieci alkoholików, okaleczone nim jeszcze się narodziły. Poruszającym obrazom towarzyszą słowa komentarza: „W oczach tych dzieci też mógłby być uśmiech, radość, zaufanie. Nie będzie go nigdy. Ich świat jest smutny i straszny. Na zawsze. Te dzieci oskarżają!” Film z cyklu "Problemy dnia".

Tekst pochodzi z książeczek wydawnictw Polska Szkoła Dokumentu wydanych przez Narodowy Instytut Audiowizualny, wydawnictwa można kupić w Księgarni Internetowej www.nina.gov.pl