Miejsce zamieszkania

Nie trudno się domyślić, że siła rażenia tego filmu brała się z tematu. Sztandarowa budowa socjalizmu w Polsce, wielki kombinat metalurgiczny i miasto Nowa Huta, opiewany w poematach i pieśniach żywy dowód wspaniałej, świetlanej przyszłości, która miała nadejść, pokazała tu swoje inne oblicze, niepodobne do wizerunku z propagandowych kronik. Kamera Wrocławskiego ujawniła nędzę egzystencji młodych robotników gnieżdżących się w drewnianych barakach osiedla Pleszów. Proza życia jest tu daleka od oficjalnej „liryki”, płynącej z osiedlowych megafonów ponad głowami chłopaków w gumiakach idących do kiosku po piwo. Scena ta rozpoczyna i kończy film. Pomiędzy jej fragmentami oglądamy zainscenizowane sytuacje odtwarzające realia robotniczego życia na osiedlu zwanym wówczas potocznie „Meksykiem” lub „Tajwanem”: gotowanie obiadu w kociołku nad ogniskiem na placu przed barakiem, grę w karty i picie wódki pośród piętrowych łóżek, „nowohutnickie małżeństwa” przeżywające pierwsze miesiące wspólnego życia w wieloosobowej sali robotniczego hotelu, żony czekające godzinami w kolejce, by dostać się do jedynej kuchni przypadającej na 40 rodzin zamieszkujących jeden blok. Winna zaniedbań jest anonimowa machina biurokratyczna, nazywana tu „watowanymi drzwiami”, pokazana za pomocą kilku symbolicznych detali (biurko, marmurowy kałamarz, popielniczka, ebonitowy telefon, teczka z dokumentami i dźwiękoszczelne drzwi z mosiężną tabliczką). Obok komentarza czytanego przez Tadeusza Łomnickiego pojawia się inny, bardziej pomysłowy, a przy tym ironiczny: co jakiś czas słyszymy motyw popularnej piosenki o Nowej Hucie, raz gwiżdżą go robotnicy pod budką z piwem, raz nuci ją cyniczny urzędnik przygotowujący się do rozmowy z dziennikarzem, innym razem odtwarzana jest z płyty w nowoczesnym lecz nieuczęszczanym klubie. Oglądając ten film trudno nie skojarzyć go z niepublikowanymi, „archiwalnymi” materiałami z budowy Nowej Huty, jakie Agnieszka, dokumentalistka z „Człowiek z marmuru” Andrzeja Wajdy ogląda podczas projekcji w archiwum filmowym.

Tekst pochodzi z książeczek wydawnictw Polska Szkoła Dokumentu wydanych przez Narodowy Instytut Audiowizualny, wydawnictwa można kupić w Księgarni Internetowej www.nina.gov.pl