Obywatel Kane

Umiera Charles Foster Kane, magnat prasowy. W chwili śmierci miał wypowiedzieć słowo „Rosebud” [różyczka]. Kane uchodził za człowieka tajemniczego, odpowiedź na pytanie, co w jego życiu znaczyła Różyczka może być kluczem do zagadki, jaką stanowi jego osobowość. Zagadkę ma rozwiązać reporter Jerry Thompson, docierając do najbliższych współpracowników i krewnych Kane’s. Poznaje niepublikowane dzienniki jego opiekuna, dowiaduje się z nich o jego samotnym dzieciństwie i początkach kariery prasowej, opartej na pomyśle wydawania dziennika dla niewymagającego odbiorcy. W cyklu retrospekcji zostają ukazane kolejne etapy życia Kane’a – sprawy osobiste, w tym dwa nieudane małżeństwa, oraz jego wpływ na sprawy publiczne (potrafił wywołać wojnę, by mieć wiadomość na pierwszą stronę). Idąc tropem opowieści świadków, Thompson dociera do Xanadu, rezydencji Kane’a, gdzie spędził ostatnie lata, opuszczony przez żonę i przyjaciół. Nikt, nawet ostatni kamerdyner, nie potrafi wyjaśnić znaczenia słowa Różyczka. Tymczasem wśród śmierci zalegających w piwnicach Xanadu znajdują się dziecięce saneczki z wypaloną nazwą Różyczka – jedyna rzecz, do której Kane, przez całe życie poszukujący miłości, był naprawdę przywiązany.

Film Orsona Wellesa – jego debiut reżyserski - uważany jest za jedno z najważniejszych dokonań w historii kina. Bohater luźno wzorowany na postaci Williama Randolpha Hearsta (1863-1951), autentycznego magnata prasowego, posłużył twórcy do ukazania prasy jako narzędzia manipulacji tłumem, ale przede wszystkim do nakreślenia psychologicznego portretu potentata, dążącego do zaspokojenia niespełnionych pragnień, będących wynikiem zaniechań opiekunów w czasach dzieciństwa. Było to pierwsze na taką skalę wykorzystanie osiągnięć freudyzmu w kinie, podobnie jak forma narracyjna, oparta na cyklu retrospekcji. „Obywatel Kane” zwraca również uwagę nowatorskim wykorzystaniem głębi ostrości i innych środków operatorskich przez Gregga Tolanda. Większość efektów stricte filmowych, zastosowanych przez Wellesa, była już stosowana w kinie, lecz dopiero ich połączenie dało tak zaskakujący efekt. Mimo upływu lat film nic nie traci na swej wartości – zarówno artystycznej, jak i psychologicznego prawdopodobieństwa zdarzeń i bohaterów.