2001: Odyseja kosmiczna

Prolog: Ziemia sprzed czterystu milionów lat. Stado małp walczących o dostęp do wody odkrywa tajemniczy czarny monolit, a także dostrzega, że kość może stać się groźnym narzędziem walki. Część pierwsza: rok 2001, podróż na Księżyc. Dr Floyd pragnie zbadać czarny monolit, emitujący sygnały w kierunku Jowisza. Część druga: na statku kosmicznym dochodzi do buntu pokładowego komputera, powodującego szereg dramatycznych wydarzeń, którego dopiero „uśmierca” zdesperowany kosmonauta Dawid Bowman. Samotnie kontynuuje misję, zbliżając się do Jowisza, dostrzega czarny monolit wśród księżyców planety. Część trzecia: inna rzeczywistość, w której przestają obowiązywać ziemskie prawa czasu i przestrzeni oraz przyczynowo-skutkowa logika zdarzeń. W osiemnastowiecznej, stylowej komnacie pojawia się Bowman jednocześnie jako umierający starzec, wyciągający ręce ku monolitowi, oraz nowo narodzone niemowlę, zbliżające się coraz bardziej – poprzez kosmiczne przestrzenie – do naszej planety.

Stanley Kubrick był reżyserem amerykańskim, ale najgłośniejsze filmy – m.in. „Dr Strangelove, czyli jak przestałem się martwić i pokochałem bombę" (1964), „Mechaniczna pomarańcza" (1971), „Barry Lyndon" (1975) – zrealizował dla kinematografii brytyjskiej. Za jego największe dokonanie uznaje się „2001: Odyseję kosmiczną". Film składa się z prologu oraz trzech – zrealizowanych w różnych poetykach – części. To swoisty kolaż kina fabularnego, dokumentalnego, oświatowego, a nawet abstrakcyjnego, przypominający bardziej esej filozoficzny niż typową opowieść fabularną. Kanwą scenariusza stało się opowiadanie Arthura C. Clarke'a „Sentinel of Eternity”, a także... Homerowska „Odyseja” – nawiązuje do niej już sam jego tytuł. „Przyszło nam na myśl, że dla Greków wielkie obszary morza musiały kryć tego samego rodzaju tajemnicę, jaką przestrzeń kosmiczna dla naszego pokolenia” – wyznał Kubrick w jednym z wywiadów. Cztery oscarowe nominacje przyniosły tylko jedną statuetkę, za efekty specjalne (1969).