"...Cóżeś ty za pani..."

Wieś dzieli przepływająca środkiem rzeka. Do wsi przyjeżdża Jakub, aby pokazać dorastającemu synowi miejsce, z którego obydwaj się wywodzą. Rzeka kiedyś była granicą zaboru austriackiego i rosyjskiego. Jakub wraca pamięcią do wspólnych zabaw z lat dzieciństwa. Dla dzieci ze wsi granica nie istniała, wszyscy byli sąsiadami. We wsi czasem bywał wędrowiec, jak się później dowiedzieli, emisariusz przewożący broń. Dał młodemu Jakubowi szablę, by poszedł walczyć o Polskę. Młodzieńcze lata Jakuba upływały tak jak i innych; miłość, małżeństwo z dziewczyną zza rzeki, pierwsze dziecko. Wybuch wojny rozbija rodzinę. W trakcie walk we wsi ginie pierworodny Jakub i Magdy. Jakub idzie do wojska, Magda brzemienna, zostaje sama. Na zbiórkę poborowych przybywa emisariusz, który tragicznie ginie. Później poborowi przechodzą szkolenie, jadą na front i myślą, czy w okopach nie staną oko w oko z chłopcami z drugiego brzegu rzeki. Zaczyna się walka. Próba syntezy losów przeciętnego polskiego chłopa z okresu zaborów i pierwszej wojny światowej.