Lokator

Skromny urzędnik Trelkovsky wynajmuje mieszkanie w ponurej paryskiej kamienicy. Sąsiedzi przypatrują mu się bacznie, nie kryjąc podejrzliwości. Kiedy Trelkovsky dowiaduje się, że poprzednia lokatorka, atrakcyjna młoda kobieta, rzuciła się z okna w zamiarach samobójczych, odwiedza ją w szpitalu. Przy łóżku pokrytej bandażami Simone spotyka jej przyjaciółkę Stellę. Wkrótce zostają kochankami, ale w Trelkovskym budzi się podejrzenie, że wścibska konsjerżka i starzejący się sąsiedzi oczekują od niego pójścia w ślady Simone. Co więcej, wszystko wskazuje na to, że i Stella jest z nimi w zmowie. Pod presją otoczenia Trelkovsky zmienia swą tożsamość. W kobiecym stroju i blond peruce rzuca się z okna. A kiedy próba samobójstwa nie udaje się, Trelkovsky jeszcze raz wspina się na strych.

„Lokator” wraz ze „Wstrętem” (1965) i „Dzieckiem Rosemary” (1968) tworzy w filmografii Romana Polańskiego trylogię społecznej izolacji, odrzucenia i paranoi. Ekranizację groteskowej powieści Rolanda Topora ze wspomnianym filmami łączy przede wszystkim postać bohaterki/a z problemami natury psychicznej, poddanej/ego presji otoczenia, która w wyniku narastającej atmosfery podejrzliwości prowadzi ją/go do obłędu. Ale kamienica z powieści i filmu, pełna ekscentrycznych lokatorów wrogo nastawiony do przybyszów z zewnątrz może być również interpretowana jako metafora Francji – w powszechnym odczuciu otwartej, w istocie zaś ksenofobicznej. Początkowo Roman Polański miał tylko grać Trelkovsky’ego (co przyjęto jako zamiar skonfrontowania się z demonami przeszłości), jednak wobec krachu projektu filmu o piratach (zrealizuje go 10 lat później) zajął się także reżyserią „Lokatora”, który w jego rękach okazuje się nie tyle groteską, ile kafkowską fantazją na temat ksenofobii. Tej samej, jakiej miał doświadczyć kilkanaście miesięcy później, gdy - wobec jawnej wrogości sędziego rozpatrującego jego sprawę - musiał uciekać ze Stanów Zjednoczonych.