Antrakt

Zachowała się w paryskiej filmotece kartka papieru firmowego „U Maksyma”, na którym Francis Picabia, siedząc prawdopodobnie w popularnym kabarecie, naszkicował zarys przyszłego filmu. Oto jej treść: „Walka bokserska białych rękawic na czarnym ekranie. Partia szachów pomiędzy Duchamp a Man Rayem. Strumień wody, puszczany przez Picabię, zmiatający figury. Żongler i Ojciec Kolka. Myśliwy strzelający do strusiego jaja na strumieniu wody, z jaja wylatuje gołąb. Siada na głowie myśliwego. Inny myśliwy, strzelając do gołębia, zabija pierwszego myśliwego. Ten pada. Ptak odlatuje. Jedenaście osób, leżących na plecach, ukazuje swoje podeszwy. Tancerka na przezroczystym szkle, fotografowana od dołu. Wydymanie się balonu i parawanu z kauczuku, na którym są wyrysowane twarze zaopatrzone napisami. Pogrzeb: karawan ciągniony przez wielbłąda itd.”. Tak wyglądał scenariusz jednego z pierwszych filmów awangardowych. René Clair uwzględnił większość propozycji Picabii, poważnie rozbudowując scenę pogrzebu.

Dwuaktowy film Claira (22 min) nie miał być dziełem autonomicznym, a częścią widowiska baletowego „Wytchnienie”, wystawianego w paryskim Théâtre des Champs-Élysees, wypełnieniem antraktu między jego częściami. Inicjatorem powstania „Antraktu” był Francis Picabia, poeta i malarz dadaistyczny, który wówczas ów zespół prowadził. „Biorąc udział w spektaklu Baletu Szwedzkiego, czułem, że trzeba mocno uderzyć. Chęć szokowania, która się tam wyraża, jest bardzo przemyślana. Jest to dzieło zrodzone z ducha czasu. Teraz była kolej na film, aby sprowokować publiczność...” – wspomina reżyser. Clair – zgodnie z założeniami cinéma pur (czystego kina) – nie respektuje praw logiki i dramaturgii przyczynowo-skutkowej, pozbawia dzieło treści, czyniąc go jedynie ciągiem zrytmizowanych, niepowiązanych z sobą znaczeniowo scen. Do realizacji filmu pozyskał wielu awangardowych artystów, głównie ze środowiska dadaistów, w „Antrakcie” wystąpili – poza Picabią – m.in. Erik Satie, Marcel Duchamp, Man Ray.