Polska animacja w delegacji

Ann Arbour Festival to najstarszy amerykański festiwal (powstał w 1963 roku), prezentujący dokonania tzw. kina niezależnego i eksperymentalnego. Premiery swoich filmów mieli tu Gus Van Sant, Andy Warhol, George Lucas (kto by pomyślał, że zaczynał, jako filmowy eksperymentator) czy Agnes Varda.

Najpierw prezentowano filmy z taśm 16 mm, teraz jest to oczywiście cała gama dostępnych nośników. 2500 tegorocznych  zgłoszeń z 65 krajów, świadczy o sporej popularności i prestiżu. Jest to jeden z festiwali, na którym nagroda kwalifikuje film do starań o Oscara, a kategorii jest 11 (m.in. nagroda Vimeo, za najlepszy teledysk, najlepszy dźwięk, dla najlepszego filmu non violence, etc.) W tym roku festiwal odbywa się po raz pięćdziesiąty pierwszy. Przez sześć dni, między 19-24 marca, publiczność ma okazję uczestniczyć w 40 pokazach filmów (w tym roku zakwalifikowano ponad 180 filmów) wszystkich możliwych gatunków. Między dokumentem, fabułą, filmem eksperymentalnym jest też miejsce dla animacji.


Kadr z filmu "Dom". Fot. materiały prasowe

Starą tradycją są bloki filmów krótkometrażowych, które prezentują dokonania kinematografii z zasobów archiwalnych, uniwersyteckich etc. ze Stanów, Kanady i Starego Świata. W tym roku Europę będzie reprezentować polska animacja. Organizatorem pokazów jest Instytut im. Adama Mickiewicza, a kuratorem Marcin Giżycki, człowiek wielu cnót i profesji, między innymi znawca polskiej animacji, krytyk filmowy i szef poznańskiego festiwalu Animator. Zaprezentowane zostanie całe spektrum polskich dokonań w dziedzinie autorskiego filmu animowanego, z czasów jego prawdziwej świetności, gdy (cytując fragment „Antologii polskiej animacji” Giżyckiego):”...obok filmów Wajdy i Kieślowskiego, plakatu, teatru Grotowskiego i Kantora oraz poetów-noblistów, był przez blisko trzy dekady jedną z najbardziej widocznych na świecie wizytówek polskiej kultury".”

Publiczność będzie miała okazję zobaczyć m.in. "Dom" Jana Lenicy i Waleriana Borowczyka, "Labirynt" Lenicy, „Targ” Robakowskiego, "Tango" Rybczyńskiego, „Podróż” Szczechury, czy „Blok” Neumana. Filmy te powstały w czasach, gdy kinematografia była wentylem bezpieczeństwa, którego istnienie tolerowała, a nawet dopieszczała władza zwana ludową, a artyści skrzętnie korzystali, przekazując za pośrednictwem ekranu komunikaty niemożliwe do sprzedania w inny sposób.

Jerzy Kucia, Ryszard Czekała, Mirosław Kijowicz, czy wymienieni powyżej realizatorzy filmów biorących udział w pokazie, znakomicie wykorzystali szansę, jaką dawało użycie graficznego obrazu do zademonstrowania swojego indywidualnego poglądu na otaczający świat Niektórzy budując swój indywidualny „charakter pisma” upraszczali obraz  do mocno skontrastowanych plam, a animację (wycinankową) ograniczali do niezbędnego minimum, uzyskując w ten sposób bardzo mocny, skondensowany przekaz. Szczechura, Lenica, czy Kijowicz (czyli „szkoła warszawska”) za pomocą oszczędnego, kreskowego rysunku pisali swoiste felietony i pamflety na PRL-owska rzeczywistość, przy okazji, dzięki animowanej materii, dotykając uniwersum. Grupa, którą nazywam umownie „szkolą łódzką” (między innymi Robakowski i Rybczyński), eksperymentowała z techniką filmową, wytyczając szlaki współczesnej rzeszy autorów efektów specjalnych, którzy przejęli pałeczkę, korzystając już nie z masek i kontrmasek, czy wielokrotnych ekspozycji,  do precyzyjnego naświetlania taśmy 35 mm,  tylko z  kanałów alpha i green boxów na komputerowym time-linie.


Kadr z filmu "Papierowe pudełko" . Fot. materiały prasowe

Młodą polską animację reprezentuje m.in. "Papierowe pudełko" Zbigniewa Czapli. Myślę, że jest to dobry akcent na koniec: ocalone z powodzi rodzinne pamiątki zostają przez reżysera wskrzeszone, jak feniks z popiołów. Może jest to prognostyk dla polskiej animacji, która wróci na należne jej miejsce wśród ambasadorów polskiej kultury?