Cała Polska Filmowa: Łódź (1)

„Łódź to znaczyło film” - twierdził Roman Polański. Filmowe tradycje Łodzi są tak stare jak kino. I przed I Wojną Światową, i w okresie międzywojennym łodzianie uwielbiali kina. Do dzisiaj przetrwało piękne kino Polonia, w samym centrum Łodzi, tuż obok Grand Hotelu. Także na Piotrkowskiej swoje kino Theatre Optique Parisien otworzyła prababka znakomitego reżysera, Jana Jakuba Kolskiego. Łódź szybko dostosowała się do wynalazku dźwięku w filmie, działały tu nawet kina grające wyłącznie filmy w języku jidysz. Miasto miało własną prasę filmową, a w latach 20. nawet Miejski Kinematograf Oświatowy.

Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi w czasach swojej świetności. Fot. Łąkowa 29

  Ale, jak podkreśla prężnie działająca Łódź Film Commission, właściwa historia Łodzi filmowej zaczyna się w 1945 roku. Ocalałe z wojennej zawieruchy, wygodnie położone w centrum kraju miasto zostało wybrane na centrum odbudowywanej kinematografii. I mimo tego, że Warszawa dość szybko stworzyła własną infrastrukturę kinową, Łódź aż do końca lat 80. zachowała status stolicy polskiego filmu. Kapitalizm rozwiązał sprawę przywództwa dość szybko – i względy finansowe, i organizacyjne spowodowały, że centrum produkcji filmowej wróciło do Warszawy.

Budynek łódzkiej Szkoły Filmowej. Fot PWSFTViT

Jeszcze w latach 40. utworzono w Łodzi pierwszy zalążek organizacyjny polskiej kinematografii - Przedsiębiorstwo Państwowe Film Polski, którego szefem został Aleksander Ford, późniejszy twórca „Krzyżaków”, nie bez powodu nazywany carem naszej kinematografii. Hala sportowa na Łąkowej 29 i pozyskany cudem sprzęt filmowy posłużyły jako zręby przyszłej Wytwórni Filmów Fabularnych. Pierwszym filmem nowego ośrodka były "Zakazane piosenki"Leonarda Buczkowskiego. W tym wyjątkowym miejscu, owianym dzisiaj zasłużoną legendą, powstawało kilkadziesiąt filmów rocznie. Było to tym bardziej naturalne, że kilka kwartałów dalej również od lat 40. działała szkoła filmowa, która z czasem wchłonęła także uczelnię teatralną. Stąd jej długa nazwa – Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera.  O tym, jakie znaczenie włodarze kultury przywiązywali do pozycji Łodzi filmowej świadczy także to, że równolegle z rozwojem WFF i Szkoły, zainwestowano także w budowę Wytwórni Filmów Oświatowych, Łódzkie Zakłady Kopii Filmowych oraz w animację, zmieniając jeden z wydziałów Wytwórni w Studio Małych Form Filmowych Se-Ma-For.

Na planie filmu "W ciemności". Fot. Patrycja Myjakowska

Dzisiaj Łódź jest nadal jednym z najważniejszych, obok Warszawy i Krakowa, ośrodków kultury filmowej. Jako pierwsze miasto w Polsce powołała Regionalny Fundusz Filmowy, który działa przy Urzędzie Miasta i od 2007 roku dofinansował już około 30 produkcji kinowych i telewizyjnych, m.in. „Jestem twój” Mariusza Grzegorzka, "Mój rower" Piotra Trzaskalskiego, "Wymyk" Grega Zglińskiego, "W ciemności" Agnieszki Holland. W marcu media podały informację, że inwestycja miasta w wysokości 1 mln zł na produkcję serialu „Komisarz Alex” zwróciła się 10-krotnie. Tzw. ekwiwalent reklamowy wynosi 10 mln zł, a nazwę Łodzi w tym kontekście w mediach wymieniano w 2012 roku aż 650 razy.Wkrótce po uruchomieniu funduszu, Urząd powołał pierwszą w Polsce tzw. komisję filmową, czyli Łódź Film Commission, zajmującą się promocją lokacji zdjęciowych, bazy produkcyjnej, profesjonalistów i świadczącą usługi ekipom filmowym.

Co nam zostało z tych lat?

Katalog komisji mówi o ponad 60 firmach działających obecnie w sektorze filmowym w Łodzi. Do najważniejszych należy zasłużona Wytwórnia Filmów Oświatowych i Programów Edukacyjnych, która ma w swoim dorobku ponad 5 tysięcy filmów przyrodniczych, dokumentalnych, oświatowych, obecnie pieczołowicie restaurowanych i digitalizowanych. WFO, obok produkcji i cyfryzacji, aktywnie zajmuje się edukacją filmową, a jej warsztaty cieszą się niesłabnącym powodzeniem.


Jedna z hal zdjęciowych WFOiPE. Fot. WFOiPE

Ale mimo swoich zasług WFO musiała stoczyć trudną walkę o przetrwanie, która zresztą trwa nadal: studio zabiega o status samorządowej instytucji kultury. Znacznie gorszy los spotkał legendarną Wytwórnię, która nie wytrzymała kryzysu kinematografii lat 90. Jej miejsce zajęło znacznie skromniejsze Łódzkie Centrum Filmowe, które jednak z czasem zbudowało swoją pozycję ważnej instytucji na filmowej mapie Polski, starając się wyważać swoją działalność między produkcję własną (m.in. "Ego" Krzysztofa Jankowskiego) a działalność usługową. ŁCF, zajmujące obecnie może dziesiątą część dawnej wytwórni, przechowuje i wypożycza imponujący zbiór kostiumów filmowych i rekwizytów, pochodzący zarówno z magazynów z wytwórni, jak i z warszawskich magazynów. Kolekcja, licząca około 300 tysięcy pozycji, jest stopniowo utrwalana na zdjęciach i udostępniania w Internecie.

Likwidatorom Wytwórni udało się jednak zachować filmowy charakter legendarnego ośrodka przy Łąkowej 29. Poza ŁCF działają tam najważniejsze łódzkie firmy z branży audiowizualnej. Wśród nich – Opus Film, producent tak znanych filmów jak „Edi” Piotra Trzaskalskiego, "Sztuczki" Andrzeja Jakimowskiego, "Lekcje pana Kuki" Dariusza Gajewskiego, "Zero" Pawła Borowskiego, "Moja krew" Marcina Wrony czy wspomniany już "Wymyk". Ostatnio Opus zaangażowany był w realizację międzynarodowej koprodukcji - „Kongresu” Ariego Folmana, który będzie miał światową premierę na festiwalu w Cannes. Ryzykowną działalność artystyczną Opus, kierowany przez Piotra Dzięcioła, równoważy produkcją reklamową – to tam powstaje serial reklamówek „Serce i rozum” dla Orange. Na terenie Wytwórni Opus zainwestował w profesjonalną halę zdjęciową, studio nagrań i magazyn rekwizytów.


Łódzkie magazyny Filmoteki Narodowej. Fot. T. Wijata

Przy Łąkowej 29 znajduje się także łódzki oddział Filmoteki Narodowej, gdzie odbywa się restauracja taśm i negatywów filmowych, które Filmoteka odziedziczyła po wytwórniach filmowych. Filmoteka usytuowała swój zakład w dawnym Wydziale Obróbki Taśmy, odpowiednio zmodernizowanym do obecnych funkcji. Kolejnym współgospodarzem terenu jest Toya, niegdyś wyłącznie lokalna telewizja, dzisiaj właściciel jednego z najlepszych w Polsce studiów nagrań oraz znaczący inwestor na rynku hotelowym. W dawnym Pałacu Dźwięku mieszczą się nowoczesne studia nagrań, zaś w jednej z osobno stojących hal – Wytwórnia, czyli znany w Łodzi klub muzyczny i sala koncertowa. Toya zainwestowała także w spółkę Film Hotel, która kończy budowę przy Łąkowej hotelu „Double Try by Hilton” z zajmującą całą ścianę mozaiką wyobrażającą scenę z „Zakazanych piosenek”.

Producenci filmowi działają także poza Łąkową. Swoje firmy założyli w Łodzi dwaj wizjonerzy: Grzegorz Królikiewicz – Studio N i Mariusz Grzegorzek – Krakatau. Prężnie rozwija się Studio Rabarbar Jacka Bławuta i Anny Bławut-Mazurkiewicz. Przy Szkole Filmowej produkuje etiudy uczelniane Studio Indeks. W Łodzi korzenie zapuszczają twórcy z Centrali, polskiego producenta m.in. filmu "W cieniu" Davida Ondříčka, tutaj też działa firma Lava, młody, ambitny producent filmów fabularnych i dokumentalnych.