Pod lupę wzięto zarówno organizatorów i odbiorców festiwali, jak również sposoby finansowania wydarzeń oraz zarządzania, metody doboru repertuaru, formy promocji oraz wpływ festiwali na miejscowości. Konferencja była okazją do interdyscyplinarnej i wielowymiarowej dyskusji na temat polskich festiwali filmowych. Głos oddano zarówno współautorom raportu, którzy zaprezentowali wnioski badawcze, jak i prelegentom, którzy wygłosili referaty w siedmiu sekcjach tematycznych.
Dr Michał Rauszer i mgr Karol Wittels zaprezentowali wyniki
badań, w ramach których wraz z grupą koleżanek i kolegów przeanalizowali dwanaście festiwali filmowych: 13.
Millennium Docs Against Gravity Film Festival, 56. Krakowski Festiwal Filmowy,
45. Lubuskie Lato Filmowe, 16. Międzynarodowy Festiwal Filmowy T-Mobile Nowe
Horyzonty, 10. Festiwal Filmu i Sztuki Dwa Brzegi, 17. Letnią Akademię Filmową
w Zwierzyńcu, 7. Festiwal Krytyków Sztuki Filmowej Kamera Akcja, 41. Festiwal
Filmowy w Gdyni, 24. Międzynarodowy Festiwal Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych
Camerimage 2016, 23. Międzynarodowy Festiwal Filmowy Etiuda&Anima i 19.
Przegląd Filmowy Kino na Granicy.
Uczestnicy i prelegenci podczas konferencji, fot. Fundacja Obserwatorium
Należy zwrócić uwagę na kilka podstawowych wniosków badawczych.
Organizatorami festiwali są najczęściej organizacje pozarządowe
(stowarzyszenia, fundacje). Finansowanie większości festiwali filmowych opiera
się przede wszystkim na środkach publicznych (PISF, MKiDN). W większości
przypadków organizatorzy poszukują sponsorów prywatnych. Część festiwali obawia
się łączenia marek w nazwie festiwalu i zatracenia własnej tożsamości poprzez
wejście w stałą współpracę ze sponsorem. Festiwale w mniejszym lub większym
stopniu wchodzą w interakcję z miejscowością, wpływając na jej charakter,
przestrzeń, wizerunek i świadomość mieszkańców. W przypadku niektórych
festiwali następuje migracja z miasta do miasta, ale większość zakorzenia się w
jednym miejscu, co często znajduje odzwierciedlenie w nazwie. Większość
festiwali odbywa się w kilku lokalizacjach w danej miejscowości. Organizatorzy
współpracują z lokalnymi władzami, instytucjami, szkołami wyższymi i przedsiębiorcami.
Praca przy festiwalu to działalność całoroczna, ale na ogół zespół jest
niewielki. Na kilka tygodni bądź miesięcy (w zależności od wielkości festiwalu)
ów stały skład poszerza się o tymczasowych pracowników i wolontariuszy.
Niekiedy pojawiają się opowieści o przechodzeniu kolejnych etapów – od wolontariuszy
do pracowników. Wśród organizatorów i pracowników ze stałego zespołu panują na
ogół zażyłe, koleżeńskie relacje. Istnieje określona grupa filmów, które nie
trafiają do regularnej, kinowej dystrybucji i funkcjonują wyłącznie w tzw.
obiegu festiwalowym. Jednoznacznym kategoriom wymykają się kryteria doboru
filmów. Jak się wydaje, podstawowe kryterium kina festiwalowego to jego opozycyjność
wobec filmów, które są prezentowane w dużych sieciach kinowych. Tylko niektóre
festiwale podejmują działania mające na celu zbadania swojej publiczności.
Najczęściej impulsem są wymogi sponsora, a nie własna inicjatywa. Festiwale
niemal wcale nie podejmują działań ewaluacyjnych swojej działalności, o ile
nie wymaga tego grantodawca. Brak kompleksowej oceny festiwalu może być efektem
przeświadczenia o jej bezsensowności, skoro wielu sponsorów koncentruje się na
poprawnym rozliczeniu finansowym, nie wnikając w kwestie wyznaczników sukcesu
bądź porażki imprezy.
Dr hav. Marcin Adamczak, dr Anna Wróblewska, Przemek Glazjner, dr hab. Elżbieta Durys, fot. Fundacja Obserwatorium
Niezwykle interesująca okazała się debata „Festiwal filmowy
jako wydarzenie?” prowadzona przez dr hab. Marcina Adamczaka. Uczestnikami
rozmowy byli: dr hab. Elżbieta Durys – współautorska raportu, dr Anna
Wróblewska, Wydział Nauk Humanistycznych UKSW w Warszawie, rzecznik FPFF w
Gdyni i Przemek Glajzner – dyrektor Festiwalu Krytyków Sztuki Filmowej Kamera
Akcja. Perspektywa dwóch różnych festiwali filmowych – największego, prestiżowego,
prezentującego polskie kino i sprofilowanego na krytyków, blogerów i miłośników filmu pomogła wydobyć więcej
niuansów nawiązujących do wyników raportu. Anna Wróblewska wyróżniła elementy
charakterystyczne dla FPFF w Gdyni. Wśród nich
znalazły się: duży zasięg medialny, wrażliwość na kwestie programowe
oraz wpływ partnerów i sponsorów na wydarzenie. FPFF w Gdyni wspierają duże
spółki Skarbu Państwa, a Kamera Akcja opiera się na udanej współpracy barterowej,
chociaż wciąż szuka sponsorów prywatnych. Oba festiwale otrzymują dotacje od
PISF-u i MKiDN, ale również silnie związane są z miastem. Dla Gdyni festiwal
filmowy jest jednym z filarów promocji, dzięki któremu wyremontowano Teatr
Muzyczny, wybudowano Gdyńskie Centrum Filmowe oraz hotel Gdynia. Obecność dużej
imprezy filmowej buduje tożsamość miasta opierającego się na gospodarce
innowacyjnej. Przemek Glajzner przyznał, że Kamera Akcja idealnie wpisuje się w
tendencje miasta filmowego, jakim określana jest Łódź (ostatnio znalazła się w
Sieci Miast Kreatywnych UNESCO uzyskując tytuł Miasta Filmu). Kamera Akcja
organizuje wycieczki po filmowej Łodzi czy test wiedzy o filmach kręconych w mieście.
Wśród aspektyw wpływających na pozytywny wizerunek festiwalu największą wartość ma budowanie przywiązania i wychowywanie społeczności skupionej wokół wydarzenia.
Konferencja odbyła się w dniach 27–28 listopada 2017 roku w siedzibie Uniwersytetu SWPS w Warszawie. Projekt „Wieloaspektowa diagnoza funkcjonowania festiwali filmowych w Polsce” został zrealizowany przez Fundację Obserwatorium oraz Uniwersytet SWPS, współfinansowany ze środków Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej.