Chciałbym być zawsze niewinny i prawdziwy,
chciałbym być zawsze pełen wiary i nadziei,
(z piosenki zespołu Hurt)

Stworzeni przez Władysława Nehrebeckiego, Alfreda Ledwiga i Leszka Lorka, po raz pierwszy pojawili się w "Kuszy" (1963) Nehrebeckiego, zabawiając się dość niebezpiecznie – inspirowani dokonaniami Wilhelma Tella – tytułową kuszą. Na szczęście wszystko skończyło się dobrze, chłopcy porzucili niebezpieczną zabawę, film bardzo się podobał (czego dowodem prestiżowe nagrody na festiwalach w Gijon i Gotwaldowie) dając początek jednej z największych karier w dziejach rodzimego kina. Dwaj rezolutni chłopcy o imionach Bolek i Lolek stali się najpopularniejszymi – i najsympatyczniejszymi – bohaterami polskiej animacji w całej jej dotychczasowej historii, którzy wystąpili aż w dwunastu seriach Studia Filmów Rysunkowych.

Zaczęło się od serii „Bolek i Lolek” (1963-1964, 13 odcinków, reż. Stanisław Dülz, Alfred Ledwig, Leszek Lorek, Lechosław Marszałek, Władysław Nehrebecki, Wacław Wajser, Edward Wątor). W poszczególnych odcinkach chłopcy przeżywali wiele atrakcyjnych przygód zainspirowanych lekturą czy otaczającą ich rzeczywistością. „Skrzyżowanie szpady” (1963) Wajsera – przywodziło na myśl wyczyny Zorro, „Król puszczy” (1964) Ledwiga – Tarzana, „Robinson” (1964) Dülza – tytułowego bohatera książki Daniela Defoe, „Yeti” (1963) Lorka – legendarnego człowieka śniegu, a „Kosmonauci” (1964), również Lorka – Jurija Gagarina, pierwszego radzieckiego kosmonautę. Oglądane w telewizji zmagania z bykiem stają się punktem wyjścia „Corridy” (1963) Marszałka, widowisko cyrkowe – „Pogromcy zwierząt” (1963) Wątora, western – „Indiańskiego trofeum” (1963) Ledwiga i „Dzielnych kowbojów” (1963) Dülza, a szkolna olimpiada – „Sportowców” (1964) Wajsera. W „Poławiaczach skarbów” (1964) Marszałka chłopcy wcielają się w morskich wilków, a w „Dwóch rycerzach” (1964) Nehrebeckiego w średniowiecznych wojów.

"Wielka podróż Bolka i Lolka", fot. SFR

Po udanym sezonie bielscy bohaterzy udali się na wakacje („Bolek i Lolek na wakacjach”, 1965-1966, 13 odcinków, reż. Józef Byrdy, Stanisław Dülz, Alfred Ledwig, Leszek Lorek, Lechosław Marszałek, Władysław Nehrebecki, Wacław Wajser, Edward Wątor), a następnie wyruszyli w świat („Bolek i Lolek wyruszają w świat”, 1968-1970, 18 odcinków, reż. Józef Byrdy, Józef Ćwiertnia, Stanisław Dülz, Zdzisław Kudła, Władysław Nehrebecki, Lechosław Marszałek, Wacław Wajser, Edward Wątor, Bronisław Zeman). Inspiracją kolejnej serii coraz bardziej popularnych chłopaków z Bielska-Białej stały się bajki i baśnie („Bajki Bolka i Lolka”, 1970-1971, 13 odcinków, reż. Stanisław Dülz, Zdzisław Kudła, Alfred Ledwig, Lechosław Marszałek, Władysław Nehrebecki, Wacław Wajser, Edward Wątor, Bronisław Zeman). Już tytuły poszczególnych odcinków serii sugerują często źródło inspiracji: "Złota rybka", "Czerwony Kapturek", "Smok", "Czarodziejskie lustro", "Latający kufer", "Tomcio Paluch", "Baba Jaga", "Pantofelek Kopciuszka", "Brzydkie kaczątko", "Lampa Aladyna", "Zaklęty zamek", "Uwięziona królewna", "Królowa Śniegu".

Po zanurzeniu się w magicznym świecie bajek animowani gwiazdorzy powrócili na szlak, tym razem po drogach i bezdrożach Ameryki Północnej („Bolek i Lolek na Dzikim Zachodzie”, 1971-1972, 7 odcinków, reż. Stanisław Dülz, Władysław Nehrebecki, Wacław Wajser, Bronisław Zeman). Piętnaście lat później ten materiał stał się punktem wyjścia pełnometrażowego filmu Stanisława Dülza „Bolek i Lolek na Dzikim Zachodzie” (1986), w którym popularni dziecięcy bohaterowie rozprawiają się z groźnym bandytą Pif-Pafem i jego kompanem, rewolwerowcem Johnnym.

By nie krępować się zbytnio miejscem i czasem akcji, a także charakterem przygód protagonistów, następną – najbardziej pojemną ilościowo – serię z popularnym duetem bielscy animatorzy nazwali po prostu „Przygody Bolka i Lolka” (1972-1980, 65 odcinków, reż. Józef Byrdy,  Marian Cholerek, Józef Ćwiertnia, Stanisław Dülz, Jan Hoder, Romuald Kłys, Eugeniusz Kotowski, Zdzisław Kudła, Ryszard Lepióra, Władysław Nehrebecki, Franciszek Pyter, Wacław Wajser, Edward Wątor, Bronisław Zeman). Znalazły się tu m.in.: "Zagubiony ślad" i "Zmylony trop", "Wycieczka kajakiem" i "Zawody latawców", "Lotnicza przygoda" i "Morska wyprawa", "Wiosenne porządki" i "Zimowe igraszki", "Imieniny mamy" i "Imieniny Toli". Po dziesięciu latach ekranowego życia Bolka i Lolka w 1973 roku do dwójki bielskich bohaterów dołączyła bowiem Tola, w pierwszych scenariuszach nazwana koleżanką, później – kuzynką. Podobno stało się to na usilne prośby oglądających dotychczasowe serie dziewczynek. Pojawienie się Toli zburzyło jednak ustaloną – i dobrze dotychczas funkcjonującą – konwencję, a także osłabiło dramaturgię poszczególnych odcinków. Bielscy reżyserzy wyczuli tę niedogodność i kuzynka chłopców pojawiała się tylko w niektórych seriach.

Równolegle z „Przygodami Bolka i Lolka” realizowano w Bielsku-Białej inne serie z tymi bohaterami: w „Zabawach Bolka i Lolka” (1975-1976, 7 odcinków, reż. Józef Byrdy, Marian Cholerek, Romuald Kłys, Zdzisław Kudła, Wacław Wajser, Edward Wątor) chłopcy wcielili się m.in. w konstruktorów, żołnierzy, opiekunów zwierząt, a nawet filmowców, w „Uwaga, pożar” (1977-1978, 7 odcinków, reż. Józef Byrdy, Marian Cholerek, Eugeniusz Kotowski, Zdzisław Kudła, Franciszek Pyter, Edward Wątor) w atrakcyjny sposób przeprowadzili przeciwpożarowy instruktaż (jedyna seria z Bolkiem i Lolkiem bez ich imion w tytule), w „Wielkiej podróży Bolka i Lolka” (1978-1979, 15 odcinków, reż. Józef Byrdy, Marian Cholerek, Stanisław Dülz, Władysław Nehrebecki, Zbigniew Stanisławski, Bronisław Zeman) próbowali powtórzyć wyczyn milionera Phileasa Fogga – bohatera słynnej książki Juliusza Verne'a – i okrążyć Ziemię w ciągu osiemdziesięciu dni. Materiały z tej ostatniej serii posłużyły do powstania pełnometrażowej wersji „Wielkiej podróży Bolka i Lolka” (1978) Władysława Nehrebeckiego i Stanisława Dülza, pierwszego kinowego polskiego filmu animowanego.

"Morska przygoda", fot. SFR

Następnie dziecięcy bohaterowie zagościli w kopalni („Bolek i Lolek wśród górników”, 1980, 7 odcinków, reż. Józef Byrdy, Stanisław Dülz, Jan Hoder, Romuald Kłys, Ryszard Lepióra), na sportowych arenach („Olimpiada Bolka i Lolka”, 1983-1984, 13 odcinków, reż. Józef Byrdy, Marian Cholerek, Józef Ćwiertnia, Stanisław Dülz, Jan Hoder, Romuald Kłys, Ryszard Lepióra), a na koniec wybrali się w podróż po Starym Kontynencie („Bolek i Lolek w Europie”, 1983-1986, 5 odcinków, reż. Marian Cholerek, Stanisław Dülz, Romuald Kłys, Bronisław Zeman). Z materiałów serialowych powstały ponadto dwa pełnometrażowe filmy montażowe, wyreżyserowane przez Bronisława Zemana: "Sposób na wakacje Bolka i Lolka" (1987) oraz "Bajki Bolka i Lolka" (1987).

W sumie bielscy bohaterowie wystąpili w 198 filmach! Zadziwiająca jest ogromna popularność tych postaci. W przeprowadzonym w 1997 roku przez TVP i „Gazetę Wyborczą” plebiscycie na „Dobranockę” wszech czasów filmy z ich udziałem pozostawiły daleko za sobą odcinki m.in. „Smerfów”, „Wilka i zająca”, „Kubusia Puchatka”, „Pszczółki Mai”, a nawet „Myszki Miki”, zaś w ogłoszonym osiem lat później przez „Gazetę Wyborczą” plebiscycie na bohatera wszech czasów polskiej animacji – a więc blisko dwadzieścia lat po ostatnim filmie z Bolkiem i Lolkiem – bielscy gwiazdorzy wygrali bezapelacyjnie.

Konstrukcja filmów z ich udziałem jest prosta: wartka akcja, brak dialogów, pogodna muzyka i komizm postaci oparty na fizycznym wyglądzie bohaterów (chudy Bolek i gruby Lolek, jak niegdyś w kinie aktorskim – Flip i Flap czy Pat i Pataszon), a fabuła w dużym stopniu – jak w niemych filmach – na gagach. Ta formuła okazała się niezwykle trafna; gdy w późniejszych filmach pojawiły się dialogi, nie wniosły nic nowego, okazały się zbędne.

Odcinki serialu „Bolek i Lolek w Europie” to ostatnie pozycje z udziałem bohaterów, którzy przez 24 lata władali wyobraźnią dzieci z ponad 80 krajów. Powołani do życia w 1963 roku przez Władysława Nehrebeckiego, Alfreda Ledwiga i Leszka Lorka, stali się autentycznymi gwiazdorami kina dziecięcego – bawiąc, ucząc i wychowując wiele pokoleń. Byli bohaterami ponad 180 jednoaktowych animacji, czterech pełnometrażowych filmów kinowych – dwóch autonomicznych („Wielka podróż Bolka i Lolka” , 1977, reż. Władysław Nehrebecki i Stanisław Dülz; „Bolek i Lolek na Dzikim Zachodzie”, 1986, reż. Stanisław Dülz) oraz dwóch montażowych („Sposób na Wakacje Bolka i Lolka” , 1987, reż. Bronisław Zeman; „Bajki Bolka i Lolka” , 1987, reż. Bronisław Zeman), licznych reklam, książeczek, kart pocztowych etc. Rzadko można pochwalić się tak bogatą, a zarazem tak obfitą w sukcesy filmografią.

A wszystko zaczęło się tak skromnie i tak niewinnie. Władysława Nehrebeckiego zainspirowały postacie i wyczyny jego nastoletnich synów – Janka i Romka (w chwili powstawania serii mieli po dziesięć i dwanaście lat). Imiona filmowych bohaterów „pożyczył” z przedwojennej komedii Michała Waszyńskiego „Bolek i Lolek” (1936), w zaprojektowaniu rysunkowych wizerunków pomogli koledzy z bielskiego Studia – Alfred Ledwig i Leszek Lorek, efektowną muzykę napisał Waldemar Kazanecki, później wspomagał go Tadeusz Kocyba, montażem, dźwiękiem i efektami zajęli się Otokar Balcy i Alojzy Mol. Potem doszlusowali inni i właściwie trudno byłoby znaleźć w bielskim Studiu pracownika, który nie uczestniczyłby w powstawaniu jakiegoś filmu z Bolkiem i Lolkiem. Tak jak trudno byłoby znaleźć widza, który nigdy nie zetknął się z przygodami bielskich łobuziaków.