Autor: Jakub Erol

Filmoteka Narodowa, korzystając z funduszy europejskich (programu Kultura, priorytet Digitalizacja) - pod koniec września uruchomiła serwis http://www.gapla.fn.org.pl/, którego celem jest prezentacja dorobku polskiej sztuki plakatu filmowego. "W GAPLI pragniemy prezentować cały – zachowany w zbiorach Filmoteki - dorobek polskiej grafiki filmowej: najstarsze zabytki grafiki użytkowej reklamujące pokazy kinematografu braci Lumière w Krakowie, przedwojenne afisze i plakaty, powojenne plakaty do filmów polskich i zagranicznych, a także zagraniczne plakaty do produkcji światowych, jak i polskich"  - tłumaczą pomysłodawcy serwisu. Na początek w serwisie znalazło się ponad 2500 plakatów i afiszy filmowych, oraz - w mniejszym na razie stopniu - do festiwali i przeglądów filmowych.


Autor: Eryk Lipiński

Helena Damętka, która przez lata pracowała w Filmie Polskim (do czasu jego likwidacji w 2005 roku), a obecnie związana jest z Filmoteką Narodową, wspomina, że polski filmowy plakat artystyczny zawsze był ceniony i poszukiwany na świecie. "Od chwili powstania konkursu plakatów pisma 'The Hollywood Reporter' w 1971 roku, Film Polski [instytucja odpowiedzialna za promocję polskiego kina za granicą - przyp. red.] starał się wysyłać plakaty polskich artystów grafików na ten konkurs. Wysyłano niejednokrotnie po kilkanaście plakatów (tylko graficzne), prawie zawsze prezentowanych z sukcesem. Okazją do prezentacji naszej twórczości plakatowej był też konkurs plakatów organizowany przy festiwalu filmowym w Chicago" - wspomina Damętka w artykule w serwisie GAPLA. Wiesław Wałkuski,  Piotr Dumała, Stasys Eidrigevicius, Andrzej Pągowski, Rosław Szaybo, Rafał Olbiński, Waldemar Świerzy, Franciszek Starowieyski, Eryk Lipiński,  Mark Freudenreich, Jakub Erol, Jerzy Czerniawski, Jerzy Flisak - to nazwiska,  które zbudowały sławę polskiego plakatu. I w Polsce, i w szerokim świecie.


Autor Eryk Lipiński

Czasy te nie są wcale tak bardzo odległe. W 2001 roku Studio "Oko", producent filmu "To ja złodziej" Jacka Bromskiego, dowiedziawszy się od Filmu Polskiego, że obraz ten został zakwalifikowany na festiwal w Mar del Plata, będący festiwalem tzw. kategorii A, powierzył wykonanie plakatu  Wiesławowi Wałkuskiemu. O obecność materiałów promocyjnych na festiwalu miał dbać na bieżąco początkujący wówczas  dystrybutor kina latynoamerykańskiego Piotr Kobus, dzisiaj właściciel Agencji Manana. Plakat, z charakterystyczną dla artysty maską, która odzwierciedlała proces "budzenia się", wewnętrznego dojrzewania  młodzieńczego bohatera, z miejsca zrobił furorę. Kobus i organizatorzy wieszali plakaty każdego dnia, i każdej nocy w tajemniczy sposób znikały - aż do wyczerpania się nakładu. Czy można wiązać sukces plakatu z sukcesem filmu, który wygrał wówczas festiwal? Pewnie nie bezpośrednio, ale faktem jest, że korzystnie wyróżniał się on na tle pozostałych ekspozycji i na pewno zwrócił powszechną uwagę na skromny, polski film o młodocianym złodzieju samochodów.


Autor: Wiesław Wałkusko

Dzisiaj producent decyduje się na plakat artystyczny jedynie wtedy, gdy film z natury rzeczy przeznaczony jest do dystrybucji w kinach studyjnych lub wówczas, gdy zakwalifikuje się na ważny festiwal międzynarodowy. Aby zwrócić uwagę środowiska filmowego na obumieranie sztuki plakatu artystycznego, Polski Instytut Sztuki Filmowej włączył do katalogu swoich dorocznie przyznawanych nagród tę kategorię. Pierwszym laureatem został plakat "Matki Teresy od kotów" Pawła Sali, wykonany przez Tomasza Olbińskiego i Szymona Zrembie. Wręczając na festiwalu w Gdyni tę nagrodę, znakomity plastyk Rosław Szaybo wyraził  nadzieję, że może znowu filmowcy zaczną zwracać się do artystów z propozycją współpracy. Jak na ironię, wszędzie w kinie i poza nim wzrok przyciągały plakaty festiwalowe, zdobne w fotoszopowo przetworzone, żółte gwiazdki, pochodzenia komputerowego.


Autorzy: Tomasz Olbiński, Szymon Zaremba

"Złote lata polskiego plakatu są już przeszłością, plakat graficzny - autorski, zastąpił plakat fotosowy (bo tańszy), a w przypadku filmów zagranicznych - plakat drukowany z otrzymanego gotowego slajdu - konkluduje Helena Damętka. - Spacerując ulicami na palcach można policzyć plakaty, których nie zepchnęła w kąt komercja. Od czasu do czasu spostrzegamy, że ktoś odważny jeszcze wierzy w Stasysa, Pągowskiego, Świerzego czy Tomaszewskiego. Czy to możliwe, że polski piękny plakat filmowy jest już przeszłością?".

Być może, dzięki inicjatywom takim jak GAPLA czy Nagrody PISF plakat artystyczny nie będzie tylko i wyłącznie domeną historyków kina.


Autor: Franciszek Starowieyski

Umieszczone w tekście plakaty pochodzą z serwisu http://www.gapla.fn.org.pl/. Autorka dziękuje zespołowi Filmoteki, w tym zwłaszcza paniom: Anecie Kozłowskiej i Justynie Jabłońskiej, za udostępnienie ilustracji i pomoc przy przygotowaniu materiału.

 
Autor: Andrzej Pągowski


Autor: Wiesław Wałkuski


Autor: Franciszek Starowieyski

 Projekt internetowej prezentacji zcyfryzowanych plakatów filmowych ze zbiorów Filmoteki Narodowej odbywa się dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego projektu Repozytorium Cyfrowego Filmoteki, poprzez program digitalizacyjny: Program Wieloletni KULTURA+ Priorytet: „Digitalizacja” w 2012 r. KULTURA+ jest uchwalonym przez Radę Ministrów wieloletnim programem rządowym na lata 2011-2015 zarządzanym przez Narodowy Instytut Audiowizualny. Podstawowym celem Programu jest poprawa dostępu do kultury oraz zwiększenie uczestnictwa w kulturze w społecznościach lokalnych. Głównym celem Priorytetu „Digitalizacja” jest wsparcie digitalizacji zasobów kultury poprzez m.in. cyfrowe upowszechnianie zdigitalizowanych zbiorów.

 
 
Autor: Waldemar Świerzy