Baza / Technologia i archiwa
Baza / Technologia i archiwa
Kino cyfrowe a przyszłość kinematografii
Przedstawiamy fragment pracy licencjackiej Alicji Grawon pt. „Kino cyfrowe a przyszłość kinematografii”, napisanej pod opieką dr hab. Ewy Gębickiej na Wydziale Radia i TV Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach na kierunku „Organizacja Produkcji Telewizyjnej i Filmowej”. Autorka obecnie pracuje w Krajowej Izbie Producentów Audiowizualnych.
Mocne i słabe strony kina cyfrowego
Obecne próby i testy nowej technologii pokazują, że współczesne procesy cyfrowego masteringu, dystrybucji i wyświetlania w kinach mogą stworzyć projekcję, którą widz odbierze jako doskonałą. Zwłaszcza, gdy porówna ją z pokazem kopii negatywowej (zadrapanej, z brudami, wypaleniami oraz o niższej jakości kopii wzorcowej wynikającej z kopiowania). Jednocześnie kolejne odsłony nowych urządzeń i procesów udowadniają, że możliwe jest osiągnięcie jakości co najmniej równej pierwszej kopii negatywowej.
Kino cyfrowe jest na świecie teraźniejszością, jest też bezwzględnie przyszłością kina. Chcąc dobrze zrozumieć, że jest to jedyna i właściwa droga rozwoju, trzeba zadać sobie pytanie: „Dlaczego potrzebujemy kina cyfrowego?”. I dokładnie przeanalizować zalety, ale też słabe strony tego kina. Zacznę od tych pierwszych.
Multikino na warszawskim Ursynowie, fot. Multikino
Więcej sal z mniejszą liczbą miejsc
Wśród oczywistych plusów jest też kilka aspektów, które nieco zaskakują, ponieważ są wynikiem pośrednim wprowadzenia kina cyfrowego. Otóż utrzymuje się na świecie trend dotyczący budowy multipleksów1 kinowych. Wraz ze wzrostem liczby sal kinowych, zwiększa się liczba widzów, którzy mogą w tym samym czasie uczestniczyć w pokazie. Jednym z minusów multipleksów jest bardzo duża liczba siedzeń w kinie, co znaczy, że liczba osób na sali w czasie jednego seansu może utrudnić odbiór i zepsuć atmosferę zaangażowania innych widzów. Chcąc wyjść naprzeciw klientom, pojawiły się tendencje do tworzenia sal kinowych z bardzo dużymi ekranami, ale – z mniejszą liczbą siedzeń. Takie nowo powstające luksusowe sale mogą stać się normą przy wprowadzeniu kina cyfrowego. Głównym problemem występującym wcześniej były koszty wykonania wystarczającej liczby kopii filmu przy niskich dochodach ze sprzedaży biletów. Przy wprowadzeniu technologii cyfrowej – koszty kopii będą minimalne, w zasadzie zawierające się w cenie samego nośnika, wykonania pierwszej kopii wzorcowej (digital cinema master) i rodzaju licencji.
Cyfrowa postprodukcja
Cyfrowa postprodukcja jest już na porządku dziennym. Jej ogromną zaletą jest możliwość kreowania efektów specjalnych oraz późniejszego ich wprowadzania na kopię negatywową, ale również możliwość realizacji zdjęć na nośniku cyfrowym z możliwością przetransponowania materiału na negatyw lub odwrotną sytuację – z negatywu na nośnik cyfrowy. Dzięki tym możliwościom obraz może być swobodnie dopracowywany na etapie postprodukcji. Jest to ogromne ułatwienie, jeśli zwrócimy uwagę na wcześniejsze sposoby wykonywania podobnych procesów. Jednakże i tu są pewne ograniczenia, głównie dotyczące sytuacji, w której materiałem wyjściowym ma być negatyw. Wszystkie te procesy są odwracalne - ale kosztowne i czasochłonne. Zwłaszcza gdy materiał ma być naświetlany. I właśnie przed naświetlaniem jakiekolwiek zmiany i korekcje muszą być zakończone, w przeciwnym wypadku – trzeba naświetlić ponownie materiał, co kosztuje i przedłuża czas pracy w okresie postprodukcyjnym. Przy wprowadzeniu kina cyfrowego, gdzie nośnikiem, czyli materiałem wyjściowym jest dysk twardy – takiego problemu nie ma. Ten wielki krok w zastosowaniu nowej technologii sprawia, że całe kopiowanie negatywu oraz jego naświetlanie może zostać pominięte, a materiał prezentowany będzie w najczystszej formie cyfrowej2.
Trend superprodukcji
Istnienie kina zależy w 100% od odbiorców, jego los spoczywa w rękach widzów (…). Przeciętny widz kinowy oczekuje mocnych wrażeń. Stąd też superprodukcje cieszą się największym powodzeniem wśród oglądających(…). Ich zyskowność jest warunkiem funkcjonowania producentów i dystrybutorów. Aby te filmy miały szansę zwrócić poniesione koszty i przynieść dochody, muszą mieć możliwość dotarcia do jak najszerszego grona odbiorców, najlepiej w jak najkrótszym czasie, kiedy działania marketingowe sprawiają, że o filmie jest głośno. I tu kino cyfrowe przynosi ze sobą rozwiązanie problemów z szybkim dotarciem do widza i wytworzeniem kopii. Koszty są niskie, co sprawia, że liczba dostępnych kopii na rynku znacznie wzrasta, a czas ich wykonania w porównaniu z taśmą 35 mm jest minimalny, również problem ich dostarczenia ulega uproszczeniu (przekaz satelitarny, streaming).
(...)
Zabezpieczenia
W przypadku kopii cyfrowych możliwe są różne sposoby ochrony danych. Zarówno przy kopii negatywowej, jak i cyfrowej stosuje się znaki wodne, które rejestrowane są przez urządzenia elektroniczne - w ten sposób w tle akcji widoczne jest logo lub inne oznakowanie, co utrudnia znacznie oglądanie filmu. Dzięki tego typu oznaczeniom w kopii cyfrowej można również zaznaczyć, skąd pochodzi dana kopia, na jakim projektorze jest/była wyświetlana (numer seryjny), który raz i o jakiej godzinie(…). Do tego najważniejszym zabezpieczeniem jest cyfrowe kodowanie obrazu za pomocą algorytmów matematycznych, możliwych do odczytania za pomocą kluczy dekodujących (delivery key). Taki klucz przesyłany jest bezpośrednio do kina, w którym będzie wyświetlana kopia. Zagrożenie przegrania pliku bezpośrednio z projektora jest niewielkie, ponieważ projektor dekoduje dane w czasie rzeczywistym, a wielkość danych przy projektorach 2k lub 4k jest na tyle duża, że trudno sobie wyobrazić, by ktoś „pokusił” się o kopiowanie filmu bezpośrednio z tego urządzenia.
(…)
Korzyści płynące z kina cyfrowego dotyczą wszystkich - chciałabym jednak dookreślić te, które bezpośrednio odnoszą się do czterech najbardziej zainteresowanych zmianami grup:
1.Reżyserzy, producenci, autorzy zdjęć
*Perfekcyjna kopia
2.Właściciele kin
*Diagnostyka
3.Dystrybutorzy
*Redukcja kosztów oraz problemu liczby wykonanych kopii.
4.Widzowie
*Stała jakość obrazu
Wady wprowadzanego systemu
Kino cyfrowe jest rewolucją technologiczną, umożliwiającą naprawdę wiele, ale nie ma rzeczy doskonałych. I choć świat skazany jest na przejście na kino cyfrowe, to zmiana ta następuje podejrzanie powoli. Powodów takiego zjawiska jest kilka:
Obecne próby i testy nowej technologii pokazują, że współczesne procesy cyfrowego masteringu, dystrybucji i wyświetlania w kinach mogą stworzyć projekcję, którą widz odbierze jako doskonałą. Zwłaszcza, gdy porówna ją z pokazem kopii negatywowej (zadrapanej, z brudami, wypaleniami oraz o niższej jakości kopii wzorcowej wynikającej z kopiowania). Jednocześnie kolejne odsłony nowych urządzeń i procesów udowadniają, że możliwe jest osiągnięcie jakości co najmniej równej pierwszej kopii negatywowej.
Kino cyfrowe jest na świecie teraźniejszością, jest też bezwzględnie przyszłością kina. Chcąc dobrze zrozumieć, że jest to jedyna i właściwa droga rozwoju, trzeba zadać sobie pytanie: „Dlaczego potrzebujemy kina cyfrowego?”. I dokładnie przeanalizować zalety, ale też słabe strony tego kina. Zacznę od tych pierwszych.
Multikino na warszawskim Ursynowie, fot. Multikino
Więcej sal z mniejszą liczbą miejsc
Wśród oczywistych plusów jest też kilka aspektów, które nieco zaskakują, ponieważ są wynikiem pośrednim wprowadzenia kina cyfrowego. Otóż utrzymuje się na świecie trend dotyczący budowy multipleksów1 kinowych. Wraz ze wzrostem liczby sal kinowych, zwiększa się liczba widzów, którzy mogą w tym samym czasie uczestniczyć w pokazie. Jednym z minusów multipleksów jest bardzo duża liczba siedzeń w kinie, co znaczy, że liczba osób na sali w czasie jednego seansu może utrudnić odbiór i zepsuć atmosferę zaangażowania innych widzów. Chcąc wyjść naprzeciw klientom, pojawiły się tendencje do tworzenia sal kinowych z bardzo dużymi ekranami, ale – z mniejszą liczbą siedzeń. Takie nowo powstające luksusowe sale mogą stać się normą przy wprowadzeniu kina cyfrowego. Głównym problemem występującym wcześniej były koszty wykonania wystarczającej liczby kopii filmu przy niskich dochodach ze sprzedaży biletów. Przy wprowadzeniu technologii cyfrowej – koszty kopii będą minimalne, w zasadzie zawierające się w cenie samego nośnika, wykonania pierwszej kopii wzorcowej (digital cinema master) i rodzaju licencji.
Cyfrowa postprodukcja
Cyfrowa postprodukcja jest już na porządku dziennym. Jej ogromną zaletą jest możliwość kreowania efektów specjalnych oraz późniejszego ich wprowadzania na kopię negatywową, ale również możliwość realizacji zdjęć na nośniku cyfrowym z możliwością przetransponowania materiału na negatyw lub odwrotną sytuację – z negatywu na nośnik cyfrowy. Dzięki tym możliwościom obraz może być swobodnie dopracowywany na etapie postprodukcji. Jest to ogromne ułatwienie, jeśli zwrócimy uwagę na wcześniejsze sposoby wykonywania podobnych procesów. Jednakże i tu są pewne ograniczenia, głównie dotyczące sytuacji, w której materiałem wyjściowym ma być negatyw. Wszystkie te procesy są odwracalne - ale kosztowne i czasochłonne. Zwłaszcza gdy materiał ma być naświetlany. I właśnie przed naświetlaniem jakiekolwiek zmiany i korekcje muszą być zakończone, w przeciwnym wypadku – trzeba naświetlić ponownie materiał, co kosztuje i przedłuża czas pracy w okresie postprodukcyjnym. Przy wprowadzeniu kina cyfrowego, gdzie nośnikiem, czyli materiałem wyjściowym jest dysk twardy – takiego problemu nie ma. Ten wielki krok w zastosowaniu nowej technologii sprawia, że całe kopiowanie negatywu oraz jego naświetlanie może zostać pominięte, a materiał prezentowany będzie w najczystszej formie cyfrowej2.
Trend superprodukcji
Istnienie kina zależy w 100% od odbiorców, jego los spoczywa w rękach widzów (…). Przeciętny widz kinowy oczekuje mocnych wrażeń. Stąd też superprodukcje cieszą się największym powodzeniem wśród oglądających(…). Ich zyskowność jest warunkiem funkcjonowania producentów i dystrybutorów. Aby te filmy miały szansę zwrócić poniesione koszty i przynieść dochody, muszą mieć możliwość dotarcia do jak najszerszego grona odbiorców, najlepiej w jak najkrótszym czasie, kiedy działania marketingowe sprawiają, że o filmie jest głośno. I tu kino cyfrowe przynosi ze sobą rozwiązanie problemów z szybkim dotarciem do widza i wytworzeniem kopii. Koszty są niskie, co sprawia, że liczba dostępnych kopii na rynku znacznie wzrasta, a czas ich wykonania w porównaniu z taśmą 35 mm jest minimalny, również problem ich dostarczenia ulega uproszczeniu (przekaz satelitarny, streaming).
(...)
Zabezpieczenia
W przypadku kopii cyfrowych możliwe są różne sposoby ochrony danych. Zarówno przy kopii negatywowej, jak i cyfrowej stosuje się znaki wodne, które rejestrowane są przez urządzenia elektroniczne - w ten sposób w tle akcji widoczne jest logo lub inne oznakowanie, co utrudnia znacznie oglądanie filmu. Dzięki tego typu oznaczeniom w kopii cyfrowej można również zaznaczyć, skąd pochodzi dana kopia, na jakim projektorze jest/była wyświetlana (numer seryjny), który raz i o jakiej godzinie(…). Do tego najważniejszym zabezpieczeniem jest cyfrowe kodowanie obrazu za pomocą algorytmów matematycznych, możliwych do odczytania za pomocą kluczy dekodujących (delivery key). Taki klucz przesyłany jest bezpośrednio do kina, w którym będzie wyświetlana kopia. Zagrożenie przegrania pliku bezpośrednio z projektora jest niewielkie, ponieważ projektor dekoduje dane w czasie rzeczywistym, a wielkość danych przy projektorach 2k lub 4k jest na tyle duża, że trudno sobie wyobrazić, by ktoś „pokusił” się o kopiowanie filmu bezpośrednio z tego urządzenia.
(…)
Korzyści płynące z kina cyfrowego dotyczą wszystkich - chciałabym jednak dookreślić te, które bezpośrednio odnoszą się do czterech najbardziej zainteresowanych zmianami grup:
1.Reżyserzy, producenci, autorzy zdjęć
*Perfekcyjna kopia
Kopia cyfrowa jest stale idealna, nie podlega „zużyciu” oraz nie reaguje na czynniki zewnętrzne, takie jak kurz. Co więcej: nowe systemy cyfrowe w kinach posiadają funkcję sprawdzania jakości i gdy rejestrują jakieś niepokojące zmiany – alarmują odpowiednim komunikatem (…).
*Możliwość wykonania kilku wersji filmu
Dzięki szybkości kopiowania danych cyfrowej kopii, łatwego dostępu do zasobów oraz niskich kosztów, możliwe są zmiany filmu, przemontowania, dodanie wcześniej wyrzuconych scen włącznie ze zmianą np. zakończenia fabuły, lub tylko niektórych ujęć.
*Dźwięk i napisy
System cyfrowy pozwala na rejestrację dźwięku na osobnym nośniku, umożliwiając w ten sposób 16-kanałowy zapis. Oznacza to, że przy obecnym standardzie dźwięku cyfrowego 5.1 pozostaje nam jeszcze 10 kanałów do wykorzystania, na dodanie kolejnych efektów dźwiękowych. Ponadto, odpada problem tonów międzynarodowych, a także napisów, które wymagały naświetlenia bądź wypalenia w negatywie.
2.Właściciele kin
*Diagnostyka
Cyfrowy system kinowy, zawierający się w systemie zarządzania, maszynowni, posiada funkcję automatycznego wykrywania błędów, kontrolowania jakości wyświetlania i - co więcej – zawiadamiania o tym bez przerywania pokazu.
*Trailery
Zwiastuny filmowe, również dostarczane na kopiach cyfrowych, mogą być wyświetlane w różnej kolejności, nawet jako inne zwiastuny podczas projekcji tego samego filmu.
*Harmonogram i nadzór
System zarządzania danymi (…) umożliwia swobodne ustalanie grafiku projekcji oraz przesunięcie danej pozycji z jednej sali do drugiej, nawet kilka minut przed seansem. Oprócz tego system przystosowany jest do kontroli sprzedaży biletów, koncesji, prowadzenia statystyki wiekowej widza oraz raportowania.
*Archiwizacja i utylizacja
Po wykorzystaniu licencji (właściciele kin) po prostu kasują dane z serwera.
*Prezentacja alternatywnych treści
Kino cyfrowe umożliwia odtwarzanie i prezentowanie nie tylko filmów fabularnych, ale wszelkiego rodzaju treści audiowizualnych. Dotyczy to meczy, koncertów, retransmisji z wydarzeń, konferencji biznesowych.
3.Dystrybutorzy
*Redukcja kosztów oraz problemu liczby wykonanych kopii.
Zabezpieczenia
Cyfrowe zabezpieczenia potrafią z dokładnością do godziny określić miejsce i czas projekcji kopii, np. tych, które pojawiają się w sieci. Kodowanie obrazu uniemożliwia jego oglądanie bez klucza dostępu.
*Możliwość dystrybuowania wielu wersji
Cyfrowe zabezpieczenia potrafią z dokładnością do godziny określić miejsce i czas projekcji kopii, np. tych, które pojawiają się w sieci. Kodowanie obrazu uniemożliwia jego oglądanie bez klucza dostępu.
Za zgodą twórców filmów, dystrybutor może udostępniać kilka jego wersji, a dzięki systemowi zarządzania danymi w kinie – może obserwować i reagować na to, która wersja jest najbardziej popularna lub której domagają się widzowie.
*Wyświetlanie w trudno dostępnych rejonach
Dzięki nośnikowi, jakim jest dysk twardy albo przesyłowi za pomocą satelity bądź Internetu możliwe jest dostarczanie treści nie tylko do kin „stacjonarnych”, ale również do kin polowych, zorganizowanych doraźnie, w różnych zakątkach świata.
*Transport
Gdy w grę wchodzi twardy dysk, nadal istnieje potrzeba dostarczenia treści do kina, jednakże skala przesyłki jest znacząco mniejsza. Natomiast w przypadku przesyłu satelitarnego bądź internetowego – proces transportu fizycznego nie istnieje.
4.Widzowie
*Stała jakość obrazu
Cechą kopii cyfrowej jest niezmienna jakość filmu, taka sama jak negatywu matki.
*Dźwięk
Dzięki większej liczbie kanałów możliwe jest dodawanie efektów, które uatrakcyjnią przekaz i zmuszą widza do jeszcze większego przeżywania i zaangażowania.
*Projekcje
Tańsza kopia to możliwość częstszego jej wyświetlania.
*Treści alternatywne
Nowa technologia umożliwia nie tylko oglądanie filmów, ale wszelakich widowisk audiowizualnych i - co ważniejsze – przy jakości filmowej i na dużym ekranie.
Wady wprowadzanego systemu
Kino cyfrowe jest rewolucją technologiczną, umożliwiającą naprawdę wiele, ale nie ma rzeczy doskonałych. I choć świat skazany jest na przejście na kino cyfrowe, to zmiana ta następuje podejrzanie powoli. Powodów takiego zjawiska jest kilka:
- Ciągle zmieniająca się technologia powoduje, że właściciele kin nie chcą przekształcać systemów kinowych w obawie o to, że sprzęt i rozwiązania techniczne się zdezaktualizują. Tak jak w przypadku rynku elektronicznego (komputery, odtwarzacze, sprzęt domowy), gdzie codziennie pojawiają się nowe udoskonalenia. Problemem tym zajmują się międzynarodowe organizacje standaryzujące.
- Wysokie koszty wprowadzanej technologii powodują opór ze strony zainteresowanych (kiniarzy), a równocześnie skomplikowane technologie i wiedza na temat zastosowania określonych rozwiązań jest w rękach kilku osób - co sprawia, że koszty nie mogą być niższe.
- Podatność na czynniki zewnętrzne w przypadku negatywu sprawia, że kopia szybko odbiega od jakości wyjściowej, jednak nadaje się do wyświetlania. Jeśli chodzi o kopie cyfrowe, możliwe są drobne usterki, jednak przy dużych uszkodzeniach – wyświetlany jest po prostu czarny ekran.
- Ryzyko „wypłynięcia” materiału podczas postprodukcji, kiedy pliki z filmem nie są jeszcze chronione lub nie są chronione wystarczająco dobrze. Często słyszymy o tego typu przypadkach, kiedy w sieci pojawia się jeszcze nie ukończona wersja superprodukcji, bez efektów specjalnych czy korekcji barwnej. Oczywiście przed oficjalną premierą.
- Nietrwałość cyfry polegająca na tym, że format zapisu podlega ciągłym zmianom i ewolucji, jest różny nawet w obrębie jednego państwa, a dodatkowo sam dysk twardy to urządzenie elektroniczne – toteż podatny jest na czynniki zewnętrzne i atmosferyczne, a więc trzeba się liczyć z problemami i na tym polu3.
Całość opracowania dostępna jest na portalu: www.audiowizualni.pl.
2. Steven A. Morey, Making Digital Cinema Actually Happen – digital postproduction; Qualcomm 1998, str. 7
3. Charles S. Swartz, Understanding Digital Cinema; Elsevier inc, 2005, str. 4-5
Alicja Grawon / Magazyn Filmowy SFP 4/2009 4 października 2011 14:37
Pozostałe
