fot. Izabela  Żylicz/ PISF

Amerykanie olbrzymimi środkami finansowymi pragną przekonać kinomanów, że najważniejszą nagrodą filmową jest Oscar, choć jego idea zakłada z góry, że „najlepszy film świata” musi być anglojęzyczny. Canneńska Złota Palma aż w 66% przypadków przyznawana była filmom nieanglosaskim! Przesądzenie z góry w regulaminie imprezy, która grupa filmów będzie najlepsza, uznano by w Cannes za idiotyzm.
Festiwal powołano w maju 1939 r., kiedy rząd francuski wycofał się z pierwszego (i jedynego wówczas) festiwalu w Wenecji, darzącego względami kino faszystowskie. Na miejsce imprezy typowano Biarritz lub Niceę, ale ostatecznie wybrano Cannes i ustalono otwarcie na dzień 1 września 1939 r. Wszystko było gotowe, filmy zaproszone, gościem specjalnym miał być wynalazca kina - Louis Lumière. Plany pokrzyżował jednak niemiecki najazd na Polskę.
Po wojnie idea szybko powróciła. 20 września 1946 r., w Kasynie Miejskim w Cannes, rozpoczęła się druga po wojnie (po Karlowych Warach) międzynarodowa impreza filmowa. Grand Prize (za scenariusz) otrzymał wówczas „Wielki przełom” w reżyserii Fridricha Ermlera.
Odtąd co roku (z wyjątkiem lat 1948 i 1950, kiedy festiwal się nie odbył) Cannes jest miejscem konfrontacji głównych dokonań w sztuce filmowej i kształtuje opinie o potencjale aktualnych nurtów czy narodowych kinematografii. W 1968 roku, pod wpływem wieści o demonstracjach studenckich w Paryżu, twórcy nowej fali zerwali festiwal, uczepiwszy się kurtyny. Sądzili, że protestują przeciw reakcyjnej polityce kulturalnej rządu. Ale szybko nastąpiło opamiętanie. Już w roku następnym powrócili na festiwal nawet ci Francuzi, którzy go zerwali. W przeciwieństwie do Włochów, którzy unieruchomili Wenecję na dziesięć lat, co ostatecznie zepchnęło ją z czołowego miejsca na festiwalowej mapie świata.

Zachowując charakter wystawnego festynu, gali i smokingów, Cannes od dawna orientuje się na wielkie nazwiska reżyserskie i aktorskie, aby dogodzić tłumom fanatyków, koczujących przed pałacem festiwalowym. Selekcjonerzy nie gardzą doskonale zrealizowanym kinem rozrywkowym, mniej wagi przywiązując do kina społecznego, będącego odbiciem epoki. Ten rodzaj selekcji nie urodził się wraz z festiwalem. Dziś mało kto pamięta, że początkowo filmy zgłaszały samodzielnie poszczególne państwa („Szwecja przedstawia film pt.…”). Dopiero od początku lat 70. filmy są nadsyłane dyrekcji festiwalu, która potem ogłasza: „Festiwal przedstawia film pt.…”. Ta procedura przyjęła się na całym świecie. Dowodem słuszności takiej decyzji jest choćby fakt, że w roku 1962 Polska Ludowa wepchnęła do konkursu „Dom bez okien” Jędryki zamiast „Noża w wodzie” Polańskiego lub „Zaduszek” Konwickiego.

W 1972 r. kierownictwo artystyczne festiwalu objął dawny krytyk filmowy, Gilles Jacob, który sprawuje je nieprzerwanie przez czterdzieści lat. Niedawno przemianowany został na „prezydenta”, stanowisko „delegata generalnego” przekazując Thierry’emu Frémaux. To on powołał do życia sekcję pozakonkursową, nazwaną enigmatycznie „Pewne Spojrzenie” (Un Certain Regard), do której można zgłaszać filmy bezpośrednio. W istocie jednak służy ona przede wszystkim prezentowaniu filmów, które nie weszły do głównego konkursu, ale przez festiwal postrzegane są jako interesujące.

Był to decydujący krok w kierunku rozszerzenia formuły festiwalu. Zmieniono nazwę imprezy – zamieniając „Międzynarodowy Festiwal Filmowy” na „Festiwal w Cannes”, a już w 1962 r. pojawił się „Tydzień Krytyki”, którego program dobierany był spośród debiutów i drugich filmów przez Stowarzyszenie Krytyków Francuskich, wspomagane przez bratnie stowarzyszenia narodowe. Z kolei w 1968 nowoutworzony Związek Realizatorów powołał „Dni Realizatorów Filmowych” (Quinzaine des Réalisateurs). Na te równoległe imprezy dyrekcja Cannes nie ma żadnego wpływu. Przeważnie korzystają one z osobnych sal widowiskowych, w miejscach odleglejszych i trudniej dostępnych, ale nie wymagają strojów wieczorowych. „Pewne Spojrzenie”, jako impreza ściśle festiwalowa, rezerwuje dla siebie sale najlepsze i godziny najlepiej zsynchronizowane z konkursem głównym.

Wieloletnia rywalizacja „Quinzaine des Réalisateurs” i „Certain Regard” przynosiła różne rezultaty. Na przewagę „Spojrzenia” pod względem jakości prezentowanych filmów, „Dni” odpowiedziały silniejszą obecnością tendencji nowatorskich, filmów egzotycznych i postawieniem na kino amerykańskie (ale ze Wschodu, a nie z Zachodu Stanów Zjednoczonych); w ramach „Dni” zredukowano także liczbę tytułów z kilkudziesięciu do kilkunastu.

Część II historii festiwalu: http://www.portalfilmowy.pl/wydarzenia,129,10240,1,1,Historia-festiwalu-w-Cannes-cz-2.html