Wszystko zaczęło się w 2005 roku, wkrótce po uchwaleniu Ustawy o kinematografii i powstaniu Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. W całej Europie funkcjonowało już wtedy ponad 100 regionalnych funduszy filmowych. PISF zainicjował szereg spotkań z władzami miast i przedstawicielami urzędów marszałkowskich, których celem było uzmysłowienie im korzyści płynących z lokowania w ich regionach filmowych produkcji. Korzyści wielorakich, o różnej wadze: od najprostszej promocji regionu (np. poprzez pokazanie w filmach ciekawych lokalnych obiektów architektonicznych i przyrodniczych), poprzez propagowanie rodzimych twórców, do aktywizacji gospodarczej regionu (dzięki korzystaniu przez ekipy z miejscowych usług). Producenci natomiast zyskiwali nowe, cenne źródło finansowania filmów.                                                                                    

Wielkie zasługi w rozwoju świadomości lokalnych władz ma Krajowa Izba Producentów Audiowizualnych, która w 2005 roku powołała Fundację Polskie Centrum Audiowizualne (www.fcpa.org.pl). Fundacja stworzyła  odrębny program o nazwie Regionalna Inicjatywa Audiowizualna. RIA stanowiła punkt konsultacyjny dla Regionalnych Funduszy Filmowych, udostępniając wiedzę na temat przedmiotu pracy już istniejących funduszy, udzielała fachowych porad na temat np. poszukiwania producentów, zawierania umów czy optymalnego wykorzystania zasobów regionalnych.

Z  KIPA współpracowało Stowarzyszenie Filmowców Polskich. Wspólnie z PISF Fundacja działa na rzecz zwiększenia liczby funduszy, wspiera je logistyką i prowadzi lobbing na rzecz ich wdrażania i rozwoju.

Regionalne różnice i podobieństwa
Pierwsza była Łódź. 28 marca 2007 roku Wydział Kultury Urzędu Miasta Łodzi ogłosił pierwszy nabór projektów na wspieranie produkcji filmowej z budżetu miasta w formie konkursu. Wkrótce ruszyły inne ośrodki i obecnie (koniec 2010 roku) funkcjonuje 11 Regionalnych Funduszy Filmowych. Różnią się one kwotami, którymi dysponują na wsparcie produkcji audiowizualnej, choć średnia suma to milion złotych rocznie. Kolejne różnice wynikają z regulaminów konkursów przeprowadzanych przez poszczególne RFF-y (w sesjach dla producentów oraz sposobach przeprowadzania postępowań kwalifikacyjnych) oraz w metodach ocen napływających wniosków. Różna jest również struktura i statutowa działalność instytucji zarządzających RFF-ami. Cele ich działań pozostają jednak zbliżone.

Według ogólnej zasady udział RFF-ów w budżetach poszczególnych filmów nie może przekroczyć 50% - resztę finansowania musi zapewnić producent. Wyjątkiem jest np. Regionalny Fundusz Filmowy w Krakowie (wspólne działanie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego i Gminy Kraków), w którym wysokość dofinansowania może sięgać 90%. W praktyce, w przypadku filmów fabularnych, udział ten w kształtuje się rozmaicie: od 5 do 20%. Najbardziej szczodrzy mecenasi to Dolnośląski Konkurs Filmowy (który zatwierdził m.in. kwotę 700 tys. złotych wkładu w fabularny film kinowy) oraz RFF w Krakowie (który już dwukrotnie wsparł produkcje fabularne kwotami 2 mln zł każda).

Najczęstszą formą współpracy polskiego RFF-u z producentem jest umowa koprodukcyjna. Lublin, Gdańsk i Łódź udzielają na projekt dotacji. 

Najmłodszym funduszem jest utworzony w końcu października 2010 Mazowiecki Fundusz Filmowy, moderowany przez Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki, który ogłosił konkurs na projekty filmowe roku 2011 (www.mff.mazovia.pl) z kwotą 1 miliona złotych. Planowane jest uruchomienie kolejnych RFF-ów (np. w województwie Kujawsko-Pomorskim i w Białymstoku).

Warto dodać, że obecnie istnieją w Polsce dwie tzw. Komisje Filmowe (Film Commissions): w Łodzi i w Krakowie. Są to podmioty ułatwiające producentom funkcjonowanie w danym regionie, wskazujące interesujące lokacje, usprawniające uzyskiwanie zezwoleń na zdjęcia, współpracujące z lokalnymi służbami i instytucjami, wyszukujące wykonawców, statystów itp.  Kolejne Film Commissions powstaną wkrótce na Górnym i Dolnym Śląsku.

Która forma najlepsza?
Planując utworzenie kolejnych regionalnych funduszy filmowych w Polsce, należy rozważyć, w jakiej formie organizacyjno–prawnej fundusze te mogłyby funkcjonować. Zgodnie z polskim prawodawstwem, Regionalny Fundusz Filmowy może działać m.in. jako:
1) forma realizacji zadań własnych, realizowanych bezpośrednio przez jednostki samorządu terytorialnego;
2) agencja, podlegająca władzom regionu;
3) organizacja pozarządowa; 
4) przedsiębiorstwo prywatne (np. spółka prawa handlowego) z udziałem jednostek samorządowych.

Liczba wniosków, składanych przez producentów do RFF-ów, wzrasta z roku na rok. Jest różna w zależności od regionu, ale do największych funduszy wpływa średnio 20-40 wniosków na jedną sesję, a dofinansowanie otrzymuje 1-6 projektów filmowych.

Większość polskich producentów jest żywo zainteresowana pozyskaniem regionalnego źródła finansowania. Powszechne jest jednak mniemanie, że budżety poszczególnych funduszy są niewielkie. Martin Scorsese powiedział kiedyś o filmach niskobudżetowych: „im mniej pieniędzy, tym więcej wolności”. Wygląda na to, że na brak wolności nie możemy narzekać.

Oczywiście, nie możemy porównywać polskich realiów do struktur finansowania filmów za zachodnią granicą. Jednak ilość polskich RFF-ów wzrasta. Podobnie jak rośnie nominalna wartość corocznego dofinansowania produkcji filmowej w skali kraju. Dla filmu fabularnego dofinansowanie z funduszu regionalnego może być kwotą, która co najwyżej pozwoli dopiąć budżet, ale np. dla filmu dokumentalnego 50% dofinansowania w kwocie kilkudziesięciu tysięcy złotych może oznaczać zamknięcie budżetu i możliwość realizacji.

Każdy film jest wydarzeniem społecznym. Dariusz Gajewski w 2003 roku powiedział: „Filmów nie robi się po to, aby wygrywać festiwale, tylko żeby rozmawiać z ludźmi”. W tej rozmowie warto uczestniczyć w różnych konfiguracjach, przede wszystkim w formie współpracy partnerskiej, koprodukcji i inwestycji w kulturę, gdyż w kinematografii - jak i w każdej innej działalności kulturalnej - gra wolnorynkowa nie jest gwarancją autentycznego rozwoju.

Budżety poszczególnych RFF-ów (w milionach złotych):

Łódzki Fundusz Filmowy    2007 – 0,6; 2008 – 1; 2009 – 1; 2010 -  0,7
Śląski Fundusz Filmowy                          2008  - 1; 2009 – 1,5; 2010 – 1
Dolnośląski Konkurs Filmowy                 2008 – 2; 2009 – 2; 2010 – 1,6
Wielkopolski Fundusz Filmowy               2008 – 1; 2009 –  1; 2010 -  1
Gdyński Fundusz Filmowy                                       2009 – 0,7; 2010 -  0,8 
Gdański Fundusz Filmowy                                       2009 – 1; 2010 (zawieszony)
Regionalny Fundusz Filmowy w Krakowie              2009 – 2;  2010 – 2,05
Pomerania Film (Zach-Pomorski)                             2009 – 0,7 ; 2010 – 0,7
Lubelski Fundusz Filmowy                                       2009/2010 – 0,6
Świętokrzyski Fundusz Filmowy                              2009/ 2010 – brak danych


Referat został przygotowany na potrzeby konferencji, która odbyła się 19.11.2010 podczas festiwalu REGIOFUN, organizowanego przez Instytucję Filmową „Silesia-Film” w Katowicach,. Pełna wersja referatu, zawierająca zestawienie produkcji wspartych przez RFF-y w latach 2007-2010, znajduje się na stronie www.bazafilmowa.pl. Zapraszamy!

Autor opracowania dziękuje przedstawicielom wszystkich funduszy oraz KIPA za udostępnienie i uzupełnienie danych.