Podsumowanie branży filmowej w 2022 roku

Damian Kocur z nagrodą w Wenecji i Cate Blanchett, członkini jury, Fot. Izabela Kiszka-Hoflik / IKH/Studio Munka SFP

2022 rok kończyliśmy z mieszanymi uczuciami. Choć kina powoli napełniają się widzami po pandemii, znacznie trudniej przyciągnąć ich na filmy polskie czy w ogóle na kino artystyczne. To zresztą dotyczy kultury filmowej na całym świecie. Wciąż walczymy o tantiemy z internetu, o ustawę o artyście zawodowym, o aktualizację listy czystych nośników.  2022 rok był czasem wyborów w najważniejszych filmowych instytucjach. Także w SFP, które z odmłodzonymi składami Zarządu Głównego, zarządów sekcji i kół weszło w nową fazę swojej historii. Często spotykaliśmy się w Serocku, na festiwalach, na odsłonięciach gwiazd: czy to SFP, czy Feliksa Falka, czy Lidii Zonn, czy Mariusza Wilczyńskiego. Także w kinie Kultura, które stało się modnym miejscem spotkań wokół nowych filmów i retrospektyw wielkich mistrzów. Wróciły, co nas ogromnie cieszy, pokazy SFP dla ambasadorów, prezentujące najnowsze dokonania polskiego kina.

To świetny czas dla międzynarodowej recepcji polskiego kina. Cieszą nominacje do Oscara dla "Sukienki" Tadeusza Łysiaka i "IO" Jerzego Skolimowskiego, cieszy obieg takich tytułów, jak "Silent Twins" Agnieszki Smoczyńskiej, "Kobieta na dachu" Anny Jadowskiej, "Chleb i sól" Damiana Kocura ze Studia Munka SFP, "Filmu balkonowego" Pawła Łozińskiego, "Syndromu Hamleta" Elwiry Niewiery i Piotra Rosołowskiego, "Pisklaków" Lidii Dudy, "Lombardu" Łukasza Kowalskiego, "Silent Love" Marka Kozakiewicza, "Boylesque" Bogny Kowalczyk, "Lata świetlne" Moniki Proby.  Także animacje - przede wszystkim "Figury niemożliwe i inne historie" Marty Pajek i "Airbone" Andrzeja Jobczyka. Obok mistrzów do głosu dochodzi młode pokolenie - tak w twórczości, jak i działalności społecznej.

W obliczu napaści Rosji na Ukrainę środowisko filmowe zdało egzamin z pomocy obywatelskiej i dotyczy to zarówno ludzi, jak i instytucji.

Grażyna Torbicka i Paweł Kowal na projekcji "Faraona" w kinie Kultura, fot. Borys Skrzyński SFP

Styczeń

Andrzej Duda zawetował Lex TVN. Stowarzyszenie Filmowców Polskich i Narodowe Centrum Kultury Filmowej rozpoczęły obchody setnej rocznicy urodzin Jerzego Kawalerowicza. Przegląd w kinie Kultura, w krakowskim Mikro, warsztaty dla młodzieży w NCKF, przejęcie i kwerenda archiwum domowego pierwszego prezesa SFP, konkurs na scenariusz filmu inspirowanego "Pociągiem" oraz książka "Kadry Kawalerowicza" to najważniejsze punkty rocznych obchodów. Aleksandra Terpińska otrzymała Paszport "Polityki" za debiut "Inni ludzie". "Film balkonowy" Pawła Łozińskiego otrzymał Grand Prix francuskiego festiwalu FIPADOC.

Zmarł reżyser Janusz Łęski, odeszli aktorzy: Tadeusz Bradecki, Janina Traczykówna, Barbara Kafftówna.

Luty

"Sukienka" w reżyserii Tadeusza Łysiaka z Anną Dzieduszycką w roli głównej nominowana została do Oscara w kategorii Najlepszy Krótkometrażowy Film Fabularny. Film został zrealizowany w Warszawskiej Szkole Filmowej. Nominację otrzymał też Janusz Kamiński za zdjęcia do „West Side Story”. Światowa premiera filmu „Nie zgubiliśmy drogi” w reżyserii Anki Sasnal i Wilhelma Sasnala miała miejsce w sekcji Forum 72. MFF w Berlinie.

Ukazuje się raport o realizacji scen intymnych, który upowszechnia większość organizacji branżowych. Gdańsk otwiera fundusz filmowy. Rozpoczyna się wojna w Ukrainie. Filmowcy i organizacje (m.in.SFP) oraz najważniejsze instytucje branży aktywnie włączają się w pomoc na rzecz uchodźców, Ukraińców walczących o wolność, wspierają swoich ukraińskich kolegów po fachu. Wielu z kolegów otworzy swoje własne domy, SFP na wiele miesięcy przeznaczy na pomoc uchodźcom swój Dom Pracy Twórczej i pomieszczenia przy Pańskiej 85, PISF uruchomi specjalne programy na rzecz filmowców z Ukrainy. A to tylko przykłady z niezwyklej szerokiej działalności na rzecz Ukrainy.PISF przyłącza się do bojkotu rosyjskiej kinematografii.

Odeszli od nas przedwcześnie filmoznawczyni i animatorka kultury filmowej Jagoda Murczyńska oraz reżyser Jan Hryniak.

„Wszystkie nasze strachy” Łukasza Rondudy i  Łukasza Gutta oraz „Aida”Jasmili Žbanić otrzymują „Złote Taśmy” Koła Piśmiennictwa Filmowego SFP. W Polsce zaczyna działalność platforma HBO MAX. W kinie Kultura w rocznicę urodzin Andrzeja Wajdy rusza cieszący się ogromnym powodzeniem przegląd z udziałem zaproszonych gości. Bartosz Blashke otrzymał nagrodę "Perspektywa" za "Sonatę". "The Choice", interaktywny dokument VR Joanny Popińskiej, zdobył laur publiczności na festiwalu SXSW.

Zmarł Jacek Rzehak.

Kwiecień

W Serocku odbyła się konferencja "W stronę samoregulacji" zorganizowana przez SFP z udziałem innych organizacji branżowych. Na Zebraniu Wyborczym ZAPA przedstawiciele Autorów i Producentów wybrali reprezentantów do nowo utworzonej Rady Repartycyjnej. Ruszyły obchody 50-lecia legendarnego Zespołu Filmowego X.

Zmarł Andrzej Korzyński.

Konferencja w Serocku, Kamil Skałkowski, Michał Szcześniak, Jacek Bromski, Karolina Bielawska, Jerzy Kapuściński, fot. Borys Skrzyński SFP

Maj

Prezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich został ponownie wybrany Jacek Bromski. W nowym Zarządzie znaleźli się: Karolina Bielawska, Kinga Dębska (wiceprezeski), Allan Starski, Nikodem Wołk-Łaniewski, Katarzyna Klimkiewicz, Anna Mroczek, Aleksander Pietrzak, Juliusz Machulski, Janusz Gauer, Grzegorz Łoszewski, Michał Kwieciński i Michał Szcześniak.

Festiwal w Cannes był pełen polskich akcentów. Film "IO" Jerzego Skolimowskiego otrzymał Nagrodę Jury i to rozpoczęło jego spektakularną karierę. "Silent Twins" Agnieszki Smoczyńskiej zaprezentowano w sekcji Un Certain Regard.  Swoją animowaną etiudę "Jutro nas tam nie ma" pokazała w sekcji studenckiej La Cinef Festival du Cannes Olga Kłyszewicz. Agnieszka Holland, Joanna Kulig i Mariola Wiktor zasiadły w trzech różnych składach jurorskich.

W Łodzi na Piotrkowskiej pojawia się gwiazda Stowarzyszenia Filmowców Polskich - to pierwsze takie odznaczenie dla instytucji. Film „Lombard” w reżyserii Łukasza Kowalskiego otrzymał Grand Prix 19. Festiwalu Millennium Docs Against Gravity.  Nagrodę dla najlepszego filmu w konkursie polskim otrzymało „Silent love” Marka Kozakiewicza.

Zmarli wybitni aktorzy Ignacy Gogolewski i Jerzy Trela.

 
Czerwiec

W Polsce pojawia się platforma Disney+ . Poznaliśmy laureatów nagród Krakowskiego Festiwalu Filmowego. Wśród nagrodzonych Smokami i Lajkonikami: "Boylesque" Bogny Kowalczyk, "Koniki na biegunach" Marcina Lesisza, "Figury niemożliwe i inne historie I" Marty Pajek, "Syndrom Hamleta" Elwiry Niewiery i Piotra Rosołowskiego, "Martwe małżeństwo" Michała Toczka, "Victoria" Karoliny Porcari. Na Festiwalu Młodzi i Film w Koszalinie najlepszym debiutem wybrano "Innych ludzi" Aleksandry Terpińskiej. Na Tribece nagrodzono Dorotę Pomykałę za rolę w filmie "Kobieta na dachu" w reżyserii Anny Jadowskiej.

Polskie Nagrody Filmowe Orły przyznane. Dramat "Aida" został nagrodzony w kategorii najlepszy film, a Jasmila Žbanić została uhonorowana także za reżyserię i scenariusz. Jerzy Skolimowski otrzymał Orła za osiągnięcia życia.

Gala zakończenia festiwalu "Młodzi i Film", fot. MiF

Lipiec

Na zakończonym 56. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Karlowych Warach przyznano dwie nagrody polskim filmowcom - Tomaszowi Wińskiemu za "Borders of Love" i Annie Kazejak za "Fucking Bornholm”.

Sierpień

Znakomite wieści przywędrowały z 75. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Locarno! "Syndrom Hamleta" w reżyserii Elwiry Niewiery i Piotra Rosołowskiego otrzymał Grand Prix Tygodnia Krytyki Filmowej, a "Pisklaki" Lidii Dudy – nagrodę Marco Zucchiego. Natasza Parzymies, twórczyni serialu „Kontrola”, znalazła się na liście najbardziej obiecujących młodych talentów ze świata filmu i muzyki magazynu „Variety”. Przegląd Filmów Wojciecha J. Hasa w kinie Kultura bije rekordy popularności.

Zmarł Jan Budkiewicz.

Damian Kocur z nagrodą w Wenecji, Fot. _La_Biennale_di_Venezia_-_Foto_ASAC__ph_A._Avezz

Wrzesień

Zrealizowany w Studio Munka SFP "Chleb i sól" Damiana Kocura zdobył Nagrodę Specjalną Jury w konkursie Orizzonti 79. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Wenecji. "IO” Jerzego Skolimowskiego zostało zaprezentowane w sekcji Contemporary World Cinema Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Toronto. Z kolei w ramach Industry Selects odbył się pokaz obrazu Kasi Rosłaniec – „Jezioro Słone".

Na 47. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni Złote Lwy powędrowały do Agnieszki Smoczyńskiej za "Silent Twins", Srebrne do Michała Kwiecińskiego za "Filipa", a Złoty Pazur do Xawerego Żuławskiego za "Apokavixę". Nagrodę za reżyserię otrzymał "Orzeł. Ostatni patrol" Jacka Bławuta. Platynowe Lwy dostał Filip Bajon. W werdykcie pominięto filmy "IO" Jerzego Skolimowskiego i "Chleb i sól" Damiana Kocura - ten ostatni tytuł otrzymał jednak aż trzy nagrody pozaregulaminowe. W kategorii krótkich metraży triumfowały pozycje ze Studia Munka:  "Victoria" Karoliny Porcari i "Followers. Odpalaj Lajwa" Jakuba Radeja.

Irena Strzałkowska została nową prezeską Krajowej Izby Producentów Audiowizualnych.

Odeszli: Ilona Kuśmierska, Wiesław Zięba i Franciszek Pieczka.

Agnieszka Smoczyńska, ceremonia zamknięcia 47. FPFF, fot. K. Mystkowski / KFP / SFP

Październik

Nasza redakcja pisze. "Jesień jest niezwykle ważnym okresem w dystrybucji kinowej. Wyniki box-office pokazują, że publiczność kinowa nadal nie odbudowała się po pandemii. Na tle wszystkich wyświetlanych w kinach filmów pozytywnie wypadają dwa polskie tytuły: <Johnny> i <Ania>".Kilka tygodni później sukcesy odniosą też "Listy do M. 5", najpopularniejszy polski film na ekranach w 2022 roku.

Na Warszawskim Festiwalu Filmowym pojawiły się nagrody dla Polaków: Specjalna Nagroda Jury - dla Beaty Dzianowicz za scenariusz filmu "Strzępy" (nagrodzonego wcześniej w Gdyni) i kwalifikujące do Oscara nagrody dla krótkich metraży: "Pięknej łąki kwietnej" Emi Buchwald i "Wszystko w porządku, ziemniaki w żołądku" Piotra Jasińskiego. W Serocku odbyła się konferencja „Nowa rzeczywistość. Scenariusz i produkcja jako wyzwanie” zorganizowana przez Stowarzyszenie Filmowców Polskich.

Odeszli od nas Marcin Giżycki i Barbara Domaradzka.

Listopad

W kinie Kultura odbył się przegląd filmów Janusza "Kuby" Morgensterna. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego powołał Radosława Śmigulskiego na stanowisko dyrektora Polskiego Instytut Sztuki Filmowej.  Na 30. EnergaCamerimage w konkursie filmów polskich wygrała "Kobieta na dachu" Anny Jadowskiej ze zdjęciami Ity Zbroniec-Zajt. Andrzej Seweryn i Jerzy Skolimowski otrzymali nagrodę za wybitne osiągnięcia.

Zmarła Anna Sienkiewicz-Rogowska.

Grudzień

Film Jerzego Skolimowskiego „IO” zdobył nagrodę Best International Award przyznawaną przez Koło Krytyków Filmowych z Nowego Jorku. Z kolei Cahiers du Cinema, skupiająca elitę francuskiej krytyki filmowej, umieściło polsko-włoski obraz na czwartym miejscu na liście najlepszych filmów 2022 roku. To tylko przykłady z licznych rankingów krytyków, którzy wyróżnili film Skolimowskiego. Stowarzyszenie Krytyków Filmowych z Los Angeles nagrodziło go w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny. „IO”, polski kandydat do Oscara w kategorii Najlepszy Pełnometrażowy Film Międzynarodowy, wkrótce znajdzie się na shortliście oscarowej, a w styczniu otrzyma nominację.

Daniel Jaroszek, reżyser dramatu biograficznego „Johnny”, został laureatem  Nagrody im. Janusza „Kuby” Morgensterna „Perspektywa”. Poznaliśmy zwycięzców Europejskich Nagród Filmowych. Wśród zwycięskich filmów znalazł się "IO" Jerzego Skolimowskiego, nagrodzony przez 25 europejskich uniwersytetów i za muzykę Pawła Mykietyna.  Anna Adamek, Irena Strzałkowska, Andrzej Haliński, Maciej Karpiński, Janusz Kijowski, Leszek Kopeć, Ryszard Lenczewski to laureaci tegorocznej edycji Nagród Stowarzyszenia Filmowców Polskich.  Na Forum Wokół Kina Złote Bilety za filmy polskie otrzymały tytuły: "Listy do M. 5", "Johnny", Kogel Mogel 4".

"IO", materiały promocyjne

  Wzmaga się dyskusja wokół wciąż odkładanej nowelizacji prawa autorskiego w zakresie tantiem z internetu.SFP - ZAPA intensyfikuje kampanię informacyjną wokół tego strategicznego dla twórców tematu. "Zintensyfikowane działania platformy Netflix, na czele z wizytą w Polsce jej szefa Reeda Hastingsa, stanowią dla mnie powód do niepokoju(...) - pisze Jacek Bromski. - Zwłaszcza że zbiegają się w czasie z procedowaniem ważnej dla środowiska filmowego nowelizacji ustawy o prawie autorskim. Zapewnia ona twórcom i aktorom od dawna wyczekiwane tantiemy za wykorzystanie ich dzieł w internecie. Próba sabotażu przez streamingowego giganta bardzo dobrych rozwiązań systemowych jest w tym przypadku aż nadto widoczna (...). Jedyną gwarancją sprawiedliwego podziału jest zapewnienie odpowiedniego, proporcjonalnego i niezrzekalnego wynagrodzenia za eksploatację filmów w internecie na poziomie ustawowym. Na jego wdrożenie czekają z niecierpliwością reżyserzy, scenarzyści, aktorzy i całe środowisko filmowe".

Nagrody SFP, fot. Wojciech Olkuśnik / East News/ SFP

Zmarli znani i kochani aktorzy: Jan Nowicki i Emilian Kamiński.