Ivan Passer

Reżyser i scenarzysta czeski, czołowy przedstawiciel nowej fali w kinie czechosłowackim. Urodził się 10 lipca 1933 roku w Pradze. W latach 1955-1958 studiował reżyserię na praskim FAMU. Pracę w kinematografii zaczynał jako asystent Ladislava Helge, Zbynka Brynycha, Vojtèha Jasnego. Blisko współpracował z Milošem Formanem, stając się współscenarzystą jego trzech – nakręconych w Czechosłowacji – filmów: „Konkurs” (1963), „Miłość blondynki” („Lásky jedné plavovlásky”, 1965) i „Pali się, moja panno” („Hoň, má panenko!”, 1967).

Pierwszy film Passera – krótkometrażówka „Nudne popołudnie” („Fádní odpoledne”, 1964), która miała wejść w skład nowelowych „Pereł na dnie” („Perličky na dnĕ”, 1965) – poetyką i charakterem znakomicie wpisywała się w formułę czeskiej nowej fali. „Intymne oświetlenie” („Intimní osvétlení”, 1966), pełnometrażowy debiut reżyserski – utrzymany w klimacie bliskim wczesnym filmom Formana, przy których współpracował – okazał się jednym z najważniejszych filmów tego nurtu. Założenia fabularne opowieści są proste: solista stołecznej orkiestry przybywa do prowincjonalnej miejscowości na zaproszenie dawnego kolegi z konserwatorium, co staje się znakomitą okazją do wspomnień nad butelką śliwowicy. Obraz imponuje głębią refleksji poświęconej wyborowi życiowych postaw.

Po wejściu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji w 1968 roku Passer wyjechał na Zachód, by ostatecznie osiedlić się w Stanach Zjednoczonych, gdzie przebywa i pracuje do chwili obecnej. Ojczyznę czasem odwiedza, w 2008 roku był szefem jury 43. edycji festiwalu w Karlowych Warach. Spośród kilkunastu filmów zrealizowanych w USA na uwagę zasługują: „Sposób Cuttera” („Cutter's Way”, 1981), przejmujący rozrachunek z wojną w Wietnamie, „Nawiedzone lato” („Haunted Summer”, 1988), pełna tajemnicy i suspensu stylowa opowieść, z lordem Byronem w roli głównej, biograficzny „Stalin” (1992) czy rozgrywający się w Kazachstanie XVIII wieku, zrealizowany z dużym rozmachem inscenizacyjnym – „Koczownik” (2005).