Piotrków filmowy

Autorka „Piotrkowa filmowego” stawia pytanie o fenomen popularności swojego rodzinnego miasta w branży filmowej, pragnąc jednocześnie dociec, co Piotrków zyskuje na tej współpracy pod względem kronikarskim oraz promocyjnym. Jest to jednocześnie mała historia Piotrkowa, zapisana we wspomnieniach jego mieszkańców i twórców kina, pod wieloma względami ciekawsza od oficjalnej wiedzy.

Lokalny patriotyzm bywa przedmiotem żartów, ale umiłowanie bądź przywiązanie względem „małej ojczyzny” coraz częściej wyraża się poprzez pogłębione zainteresowanie kulturą materialną i duchową danego regionu, w tym szczególnie jego dziedzictwem kulturowym. Na fali tego trendu w ostatnich kilku latach powstało kilka prac o charakterze badawczym bądź popularyzatorskim, będących mniej lub bardziej szczegółową kroniką wydarzeń filmowych i okołofilmowych wybranego miejsca. Trudno jeszcze ustalić jeden wzór, który sprawdziłby się najlepiej przy tego typu twórczości, dlatego warto przyjrzeć się bliżej obszernej książce piotrkowianki Agnieszki Warchulińskiej zatytułowanej „Piotrków filmowy”.

Chodzi oczywiście o Piotrków Trybunalski, gdzie równo sto lat temu zostały nakręcone zdjęcia dokumentujące proces paulina Damazego Macocha. Powstałe wówczas zapisy filmowe z gmachu sądu oraz zgromadzonej przed nim publiczności, jak też oskarżonego i składu sędziowskiego zapoczątkowały filmowe dzieje Piotrkowa. Do ubiegłego roku zrealizowano tu ponad sześćdziesiąt filmów polskich i zagranicznych, o czym przypomina autorka we wstępie. Plenery tego fotogenicznego miasta pojawiły się m.in. w dziełach Andrzeja Wajdy, Janusza Morgensterna, Agnieszki Holland, Juliusza Machulskiego i Jerzego Hoffmana. Po lekturze książki dla osób z zewnątrz staje się jasne, iż ta miejscowość wyrobiła sobie markę jako miejsce przyjazne filmowcom ze względu na bogatą historię, ciekawy układ urbanistyczny starówki i architekturę. Liczy się także życzliwość piotrkowian, którzy chętnie statystują w filmach oraz znoszą różne niedogodności związane z obecnością planu filmowego, wiedząc, że w ten sposób wnoszą swój wkład w rozwój kinematografii (jakkolwiek patetycznie by to brzmiało). Agnieszka Warchulińska, piotrkowska dziennikarka i wielbicielka kina, stawia pytanie o fenomen popularności swojego rodzinnego miasta w branży filmowej, pragnąc jednocześnie dociec, co Piotrków zyskuje na tej współpracy pod względem kronikarskim (zapis nieistniejących już budynków i ludzi), promocyjnym oraz strategicznym.

Opowieść o „filmowym Piotrkowie”, rozumianym jako baza scenograficzna dla filmów, została zbudowana w oparciu o prezentację blisko czterdziestu produkcji, ułożonych w kolejności chronologicznej powstania. Każda zawiera opis fabuły, wyszczególnienie piotrkowskich plenerów oraz informacje o filmie (sylwetki reżysera i odtwórców głównych ról, umiejscowienie dzieła w historii kina oraz związane z nim anegdoty i ciekawostki). Równie istotną warstwę wizualną książki tworzy bogaty zbiór zdjęć prywatnych i fotosów dokumentujących powstawanie filmu, aktorów na planie i poza nim, jak też współczesny wygląd uliczek, sklepów i zaułków, składających się na topografię „filmowego Piotrkowa”. Z imponującą skrupulatnością oraz dociekliwością autorka dokonała kwerendy w lokalnej prasie pod kątem relacji z planów filmowych, dotarła do statystów oraz piotrkowian, którzy ze względów osobistych bądź zawodowych w szczególny sposób odczuli obecność ekipy filmowej w mieście. Dzięki temu publikacja zyskała wymiar małej historii Piotrkowa, zapisanej we wspomnieniach jego mieszkańców i pod wieloma względami ciekawszej od oficjalnej wiedzy o piotrkowskim grodzie. Cieszy również postawa autorki jako badaczki, dla której historię tworzą nie tylko budynki i wydarzenia, ale przede wszystkim ludzie. Z tego powodu w ostatniej części Agnieszka Warchulińska przybliżyła sylwetki czterech osób urodzonych w Piotrkowie i zasłużonych dla polskiej kinematografii poprzez dokonania artystyczne bądź wkład w realizację filmów.

Projekt tej obszernej, bogato ilustrowanej książki zyskał poparcie lokalnych władz oraz licznych piotrkowskich firm, które okazały zrozumienie dla potrzeby utrwalania historii miasta w ten niekonwencjonalny sposób. Zresztą kierunek obrany przez autorkę wpisuje się w nowy nurt polskiego piśmiennictwa filmowego. Wystarczy przytoczyć kilka tytułów wydanych w ostatnich latach, takich jak „Filmowa Bydgoszcz 1896-1939”, „Filmowy Tarnów” oraz „100 lat kina w Łowiczu”. Krok po kroku dają nam one obraz filmowej Polski, który jak dotąd nie doczekał się pełnej charakterystyki. W książce Agnieszki Warchulińskiej brakuje jednakże planu Piotrkowa z zaznaczeniem miejsc służących za plenery filmowe - wpisanie ich w topografię miasta stałoby się bardziej czytelne dla osób nieznających go. Drugi element wart poprawienia dotyczy nadmiernie rozbudowanych biografii twórców oraz recenzji poszczególnych filmów. Odchudzenie tego opasłego tomu znacznie ułatwiłoby spacery z nim filmowym szlakiem Piotrkowa, do czego szczerze zachęcam.