Tak się kręciło. Na planie 10 kultowych filmów PRL

Tego typu publikacje zawsze mnie cieszą nie tylko dlatego, że zbliżają nad do Zachodu. Tak, za oceanem, jak i w krajach anglosaskich, takie książki umacniają pozycje głośnych filmów, podnoszą ich status, obuwają je w legendy, budują ich mitologię. Najwyższa pora, by i w Polsce zagościł ten dobry zwyczaj. Ponadto, to przecież dzięki podobnym tomom wydłuża się życie filmu, bo soczyste anegdoty z planu krążą sprzedawane przez wykładowców na filmoznawstwie, w prelekcjach i opowieściach dziennikarzy kulturalnych no i wśród fanów X muzy. Profitów jest więc co niemiara.

Książka Andrzeja Klima, w której opisuje plan dziesięciu kanonicznych filmów z PRL (m.in. "Kanału" i "Ziemi obiecanej"Andrzeja Wajdy, "Nocy i dni" Jerzego Antczaka, "Seksmisji" Juliusza Machulskiego), wygrywa tym, że jest pozbawiona kompleksów w stosunku do wielkich superprodukcji z Fabryki Snów. Autor wynajduje anegdoty tak soczyste, że nie powstydziliby się ich George Lucas, Stanley Kubrick ani Steven Spielberg. Klim wprowadza nas w realia tak polityczne, jak i społeczno-obyczajowe ówczesnej Polski, ale też nakreśla etykietę i kodeks filmowców, którzy przecież nigdy nie dali się podporządkować systemowi ani państwu, wtedy jedynemu mecenatowi ich obrazów. Jest więc ta książka z jednej strony kroniką towarzyską: zapisem romansów, kłótni i podchodów, które doprowadziły do tego, że ostateczny kształt filmu wygląda tak, a nie inaczej (a jak się okazuje w czasie lektury, nawet wielkich tuzów reżyserii próbowali rolować aktorzy, scenarzyści, a nawet drudzy reżyserzy – byle tylko postawić na swoim). Jest także świadectwem tego, jak specyficznym miejscem pracy jest plan filmowy, do niczego innego niepodobny. Rządzi się własnymi prawami, własną etykietą i własnym systemem wartości, w którym pieniądz nie zawsze stoi na pierwszym miejscu. Dzięki temu to także świetny prezent pod choinkę dla oddanych korporacjom pracowników, jak i dla tych, którzy ludzi filmu mają za lekkoduchów. Dużo dzięki niej można zrozumieć.