Irena Kwiatkowska i znani sprawcy

„Irena Kwiatkowska i znani sprawcy” to nie tylko opowieść o tytułowej aktorce, ale też o autorze tomu. Roman Dziewoński, twórca i reżyser słuchowisk w Teatrze Polskiego Radia i autor wielu książek poświęconych ludziom i zjawiskom polskiej kultury nie jest w niej niewidzialnym biografem. Rozmowy z bohaterką tomu często rozkładają się po równo: Kwiatkowska mówi, Dziewoński uzupełnia jej wypowiedzi, by za kilka kartek to on snuł opowieść, którą uzupełni ona. Taka forma narzucona została przez samą bohaterkę, która nie chciała nawet słyszeć o uwieczniającej ją biografii (jej zdaniem zupełnie nie było o czym pisać)i, a samo gromadzenia materiałów do książki (ta została napisana już w 2003 roku, ale na wydanie przyszło jej sporo poczekać) nazywała „męczeniem Kwiatkowskiej”.

Na kartach woluminu aktorka daje się poznać jako erudytka, która języka polskiego używa z pełną świadomością. Jej wzorowa polszczyzna, językowe gry i charakterystyczny, stylowy sposób układania zdań zapadają w pamięć równie mocno, jak i opowieści, które snuje. Opowiada o sobie tak, jakby grała, jakby w siebie z okresu, o którym mówi, się wcielała. Czytając, niemal widzi się ją przed oczami z tą swoją werwą, z tym nerwem, z tą żywiołowością i ekspresją. Humoru nie traciła nigdy. Niezależnie od tego, czy wspomina świat dzieciństwa w wielokulturowej Warszawie w dwudziestoleciu międzywojennym, czy relacjonuje przebieg powstania warszawskiego z perspektywy żołnierki AK, czy też mówi o absurdach PRL-u, w którym wybuchła jej kariera aktorki i kabarecistki. Jej dowcip, elegancja, klasa i chęć życia przebijają z tej książki, jakby na potwierdzenie słów Agnieszki Osieckiej, która stwierdziła niegdyś, że tajemnicę mieszanki cygańskiego obłędu i germańskiej dyscypliny posiadła tylko Irena Kwiatkowska.