Trela

„Trela” Beaty Guczalskiej nie jest typową biografią. Zamiast historii życia znakomitego aktora dostajemy kronikę kultury polskiej ostatniego półwiecza. Postać Jerzego Treli jest pretekstem do opowiedzenia historii Narodowego Starego Teatru w Krakowie i innych miejsc, z którymi był związany. Powód zdaje się oczywisty: Trela do swojego życia prywatnego nie dopuszcza ludzi z zewnątrz. W poświęconej mu książce również informacji na ten temat nie dostaniemy. Świadoma ograniczeń Guczalska wybrała inną metodę – skupiła się na przedstawieniu zawodowego zaplecza aktora.

„Trela” podzielony jest na pełne anegdot i bogatej analizy rozdziały poświęcone jego pracy w teatrze, filmie, Teatrze Telewizji czy partnerom, z którymi grał na deskach teatru i w filmie. Autorka nie skupia się na przytaczaniu zasłyszanych anegdot i zdobytych informacji. Wzbogaca je o solidną podstawę, czyli dopisuje kontekst historyczny miejsc, wyjaśnia obecność poszczególnych osób i tłumaczy sytuację kraju, jak i dopisuje nadbudowę, czyli sprawdza społeczno-polityczny oddźwięk, przytacza recenzje, bada recepcje. Pomagają w tym liczne fotografie archiwalne, świetnie z tekstem korespondujące. „Trela” jest tomem opasłym, ale wydaje mi się, że mógłby, a nawet powinien być grubszy. Autorka w fenomenalnym rozdziale poświęconym scenicznej pracy aktora ostrzy apetyt na to, że tak będą wyglądały pozostałe części. Tak nie jest, czemu, z jednej strony, trudno się dziwić, skoro aktor z teatrem związany jest najsilniej, w kinie ani telewizji nie zaistniał tak mocno.

Z drugiej strony, erudycja i zdolności analityczne Guczalskiej aż się proszą, by i tych kilka najwybitniejszych ról kinowych opisać z taką pieczołowitością, jak role teatralne. Ot, choćby te z filmów… „anielskich”, notabene które przyniosły aktorowi festiwalowe trofea („Anioł w szafie", „Anioł w Krakowie", „Zakochany anioł"). Osobnym fenomenem książki jest opis sztuki aktorstwa, dziedziny wymykającej się standardowej deskrypcji. Nieustępliwa autorka wnika w nią na tyle głęboko, że „Trela” staje się pozycją obowiązkową dla przyszłych i obecnych aktorów oraz ludzi o kinie piszących.