Papusza

Książkę Angeliki Kuźniak czyta się jednym tchem. Tę przejmującą opowieść utkała autorka z pozornie stojących na dwóch biegunach elementów: dokumentów, czyli pamiętnika poetki, jej listów, nagrań, opowieści bliskich oraz własnej kreacji, która dzięki posiadanej wiedzy oraz umiejętnościom jest wiarygodna i atrakcyjna zarazem.

Przy okazji filmów tragicznie zmarłego w młodym wieku Wojciecha Wiszniewskiego pojawiło się pojęcie – wydawać by się mogło wewnętrznie sprzeczne: dokument kreacyjny. Ale takie właśnie były jego filmy – „Elementarz”, „Stolarz”, „Wanda Gościmińska. Włókniarka”  – każdy kadr był w nich w najdrobniejszym detalu wykreowany, oczywiście z elementów istniejącej rzeczywistości, ale ta „dokumentalna kreacja” przynosiła więcej prawdy o tym, co wokół – i w głębi – niż niejedna rejestracja bezpośrednia, w skali 1:1. Podobnie jest z książką Kuźniak, frapującą opowieścią o postaci tragicznej, a zarazem kopalnią wiedzy o cygańskim świecie.

W końcowych słowach „Od autorki” czytamy: „Piszę o osiemdziesięciu latach współistnienia – Polaków i Cyganów. Piszę o silnej kobiecie. Bo taką Papusza była. Wbrew wszystkiemu, co ją spotkało w życiu: bezdzietność, wykluczenie, «przeklęta nadwrażliwość». Piszę o Polsce (tyle razy prosiła, żeby nie zapominać, że Cyganie to też Polacy), o poetce”.

„Papusza” Angeliki Kuźniak stanowi znakomite dopełnienie filmu Joanny Kos-Krauze i Krzysztofa Krauzego. Dzięki fantastycznym zdjęciom Krzysztofa Ptaka i Wojciecha Staronia (znów to połączenie kreacji i dokumentu, Ptak jako kreacjonista, Staroń – dokumentalista) ich film ogląda się jak album ze starymi fotografiami, ruchomymi fotografiami. Ale nie są to martwe obrazy, one żyją.