Mój świat kamerą zapisany

„Pan Bóg i dobrzy ludzie pozwolili mi zrealizować w życiu blisko 150 filmów, z różnych gatunków, kilka z nich nagrodzono najwyższymi trofeami, niektóre zostały zrealizowane w Stanach Zjednoczonych, Chile, Francji, Niemczech, na Ukrainie... Dziś na moją drogę życiową i twórczość filmową mogę spokojnie spojrzeć z pozycji Olimpu. To co najlepsze jest już poza mną. Jest więc czas na refleksje, na refleksje nad tym, co filmem zapisałem, a może nawet bardziej o tym, co w filmach się nie znalazło, a jest ciekawsze i znaczące także dla sztuki filmowej” – pisze w przedmowie do swych wspomnień Zygmunt Skonieczny, reżyser filmów dokumentalnych i fabularnych, scenarzysta, autor m.in. nagrodzonego Grand Prix na festiwalu w Krakowie tryptyku dokumentalnego „Chłopski los" (1988), publicysta.

W ubiegłym roku obchodził 75. urodziny. Debiutował w łódzkiej Wytwórni Filmów Oświatowych w 1971 roku, pracował kolejno w Zespole Filmowym „Profil”, warszawskiej Wytwórni Filmowej „Czołówka” i własnym Studio Filmowym „Optimum”. Realizował także filmy dla Telewizji Polskiej. Jest autorem ponad 150 filmów oświatowych i dokumentalnych, m.in. „Chłop małopiśmienny" (1983), „Zatrzymany czas ginącego świata" (1984), „Wolałam rodzić synów" (1987), „Niemieckimi śladami w Łodzi" (2002), „Teksańskie powroty do korzeni" (2007). Ma w swoim dorobku cztery filmy fabularne, wśród nich adaptacje „Latarnika" (1976) i „Placówki" (1979). W ostatnich latach zrezygnował z realizacji filmów na rzecz pisarstwa.

„Mój świat kamerą zapisany” wydało w 2013 roku łódzkie Muzeum Kinematografii. To kolejna w ostatnich latach muzealna publikacja, przybliżająca szerszej publiczności nieznane lub nieco zapomniane postaci ze świata polskiego filmu. Książka jest cennym dokumentem zarówno z perspektywy historii filmu, jak i szeroko pojętej historii społecznej. Zawiera bogaty materiał faktograficzny, biograficzny i liczne obserwacje natury socjologicznej, a także okoliczności realizacji filmów, stanowiąc swoistą dokumentację warsztatu twórcy.

Książka zaczyna się od rozdziału o dzieciństwie i rodzinie, korzeniach, które ukształtowały Zygmunta Skoniecznego na całe życie. Nie ukrywa on swojego chłopskiego pochodzenia, a przeciwnie, podkreśla, że wychował się na wsi, w domu, w którym długo nie było żadnej książki, a w rodzinie nikt się wykształceniem nie mógł pochwalić. On tymczasem ukończył polonistykę i historię na Uniwersytecie Łódzkim oraz reżyserię w PWSF. Sam zastanawia się, co takiego w nim siedziało, że jako chłopski syn osiągnął wierzchołek marzeń – został twórcą filmowym. I zaraz odpowiada, że na sukces złożyły się talent, szalone ambicje i pracowitość. A także szczęście – żył przecież w sprzyjających karierze czasach. Kolejne rozdziały dotyczą już tylko dorobku filmowego autora. Poszczególne partie, poświęcone konkretnej tematyce, odpowiadają zrealizowanym tytułom. Wspomnienia dopełniają jego twórczość filmową. Wyznacznikiem jest nie chronologia, a zainteresowania twórcy. Przy tym autor świadomie pomija swą przygodę z fabułą (choć zainteresowanie klasyką polskiej literatury z nurtu pozytywistycznego nie jest u tego twórcy, z gruntu pozytywistycznego, przypadkowe). Skonieczny pochyla się nad swoimi bohaterami, jest niezwykle wyczulony na problematykę społeczną, a w szczególności na „chłopski los”. Skupia się na przeobrażeniach społecznych, kierunkach rozwoju kraju i zawsze bliskiej mu wsi, w okresie powojennych czterdziestu lat. Wiele uwagi poświęca twórcom kultury narodowej, interesuje się także wszelkimi odmianami patriotyzmu, problematyką współczesnej Polonii i polskiego katolicyzmu.

Nieco staroświecki styl i język podkreślają charakter pamiętnikarski, a zarazem dydaktyczny książki. Skonieczny swoje wspomnienia kieruje nie tylko do wąskiego kręgu czytelników ze świata filmowego, ale wszystkich zainteresowanych historią i kulturą powojennej Polski. Nieprzypadkowo autor podsumowuje książkę w sposób następujący: „Ten zapis moich wspomnień z realizacji filmów dokumentalnych należy (…) traktować jak zbiór opowieści i przestróg ojca dla syna, żeby uchronić go, być może, przed ewentualnym sojuszem z polityką i biznesem, żeby pozostał wierny swoim korzeniom, talentem mądrze służył rodakom, nie wahał się bronić ojczyzny...”.