Ostatni dzień lata

Książka zawiera cztery scenariusze Tadeusza Konwickiego, które osobiście przeniósł na ekran – „Ostatni dzień lata” (1958), „Zaduszki” (1961), „Salto” (1965), „Jak daleko stąd, jak blisko” (1971) oraz niezekranizowaną nowelę „Skok z nieba”.

„Ostatni dzień lata”, znakomity debiut filmowy Konwickiego, uhonorowany prestiżowymi nagrodami w Brukseli i Wenecji, to subtelne studium samotności i niemożności nawiązania bliższego kontaktu przez dwoje spragnionych uczuć ludzi. Młody mężczyzna oraz dojrzała kobieta spotykają się na bezludnej plaży i pomimo sprzyjających warunków – naznaczeni bolesnymi wspomnieniami – nie potrafią znaleźć wspólnego języka. Zamknięci w sobie, nieufni, bojący się uczuciowego ryzyka, mimo momentów wzajemnego przyciągania się, ostatecznie pójdą każde swoją drogą.

W podobnym klimacie psychologicznym rozgrywają się „Zaduszki”, przejmująca opowieść o dwojgu ludzi, których tragiczne przeżycia wojenne pozbawiły wiary w jakiekolwiek szczere uczucia. Michał i Wala, którzy spędzają weekend w odludnym hoteliku, nie potrafią szczerze zaangażować się uczuciowo, mimo to – z lęku przed samotnością – pozostaną z sobą.

„Salto” to z kolei utrzymana w groteskowym tonie przewrotna opowieść poświęcona „nam samym” – jak ujął to lapidarnie odtwórca głównej roli Zbigniew Cybulski, polemizująca z dokonaniami polskiej szkoły filmowej, finałową sceną nawiązująca do słynnego chocholego tańca z „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego. W miasteczku pojawia się Kowalski-Malinowski – tajemniczy mężczyzna „po przejściach”. Jego mieszkańcom przedstawia pełne dramatyzmu różne wersje swych wojennych losów. W istocie okazuje się mitomanem.

Zupełnie inne tony pobrzmiewają w – nagrodzonym w San Remo i Łagowie – „Jak daleko stąd, jak blisko”. Czterdziestoletni bohater tej kolażowej opowieści próbuje wyjaśnić motywy samobójstwa swego przyjaciela. Ale to tylko pretekst do przejmującej podróży w głąb samego siebie, w której jawa miesza się ze snem, rzeczywistość z fantasmagorią.