Dlaczego warto wracać do Michelangela Antonioniego

Michelangelo Antonioni – włoski znakomity reżyser filmów fabularnych i dokumentalnych oraz scenarzysta, przyjechał do Rzymu w 1939 i rozpoczął działalność krytyczną na łamach pisma „Cinema”. W 1942 zadebiutował jako współscenarzysta filmu „Pilot powraca” Roberta Rosselliniego. Jako realizator zadebiutował dokumentem „Ludzie znad Padu” (1947), inspirowanym poetyką neorealizmu. Po serii dokumentów w 1950 nakręcił swoją pierwszą fabułę „Kronika pewnej miłości”, wkrótce zdobył pozycję twórcy cenionego i nagradzanego na prestiżowych festiwalach („Przyjaciółki”, 1955 – Srebrny Lew w Wenecji). Filmem przełomowym w jego twórczości była „Przygoda” (1960) – wygwizdana w Cannes i jednocześnie wyróżniona Specjalną Nagrodą Jury. „Przygoda” z wybitną kreacją Moniki Vitti, długoletniej muzy reżysera, nie tylko otwierała trylogię opisującą kryzys uczuć i narastającą alienację jednostki w dzisiejszych, stechnicyzowanych czasach, co stało się wyróżnikiem twórczości Antonioniego, ale jednocześnie stała się świadectwem osobistego, rozwijanego w kolejnych filmach stylu reżysera. Polegał on na rezygnacji z tradycyjnych metod narracji na rzecz zminimalizowanego opisu wycinków rzeczywistości. Antonioni posługiwał się długimi ujęciami, powolnym montażem, świadomym wykorzystaniem koloru. Dążył w ten sposób do odtworzenia wewnętrznego pejzażu bohatera, który stawał się idealnym medium do przesłania reżysera, adresowanego do widza, gotowego nie tyle na obejrzenie filmu, ile na współuczestniczenie w tworzonym przez niego misterium. Szczytowym osiągnięciem Antonionego okazało się inspirowane opowiadaniem Julio Cortazara „Powiększenie” (1966), wyróżnione Złotą Palmą w Cannes, cenione z jednej strony za obraz Londynu – stolicy świata końca lat 60., z drugiej zaś za rozważania na temat istoty kina. Eksperymentował z nowymi technikami (w tym z wideo, „Tajemnica Oberwaldu”, 1980). Trapiony ciężką chorobą, zamilkł na lata, wracając do aktywności twórczej dzięki inspiracji Wima Wendersa filmem „Po tamtej stronie chmur” (1995). Zmarł tego samego dnia co Ingmar Bergman, co zostało uznane za symboliczny koniec kina XX wieku.

Tom zawiera następujące prace: „Kilka uwag o przełomie w późnej twórczości Michelangela Antonioniego” Bogusława Zmudzińskiego, „Człowiek w klatce ze stali i szkła. O aktualnej krytycznej wizji cywilizacji w ‘tetralogii samotności’ Antonioniego” Mateusza Góry, „Kryzys wartości i więzi uczuciowych w filmach kluczowego okresu twórczości Michelangela Antonioniego” Martyny Kisały, „Ułuda widzenia. Problem percepcji wizualnej w twórczości Antonioniego” Barbary Szczekały, „Koło – figura doskonała. Nielinearne trajektorie narracji w kinie Michelangela Antonioniego” Miłosza Stelmacha oraz „Antonioni – dokumentalista. Chung Kuo-Cina” Anny Granatowskiej. Książka „Dlaczego warto wracać do Michelangela Antonioniego” stanowi pierwszy tom Serii Filmoznawczej Wydziału Humanistycznego krakowskiej Akademii Górniczo-Hutniczej.