To nas pociąga!

Krytyczka literacka, doktor literaturoznawstwa Bernadetta Darska odeszła tu od wcześniej mocno podkreślanego w swoich publikacjach kontekstu feministycznego, co więcej – odeszła od zagadnień literatury i na krajalnicę wrzuciła krwisty temat serialowych antybohaterów. Czemu krwisty? Bo niemal ze wszystkich omówionych tu przez Darską produkcji cieknie aż od ran postrzałowych, kłutych lub szarpanych. Ci, którzy znają upodobania sportretowanych przez autorkę antybohaterów serialu „Dexter” i „Pozostać człowiekiem”, wiedzą, o co chodzi, i z pewnością nie oburzą ich – drobne w tym zestawie – przewinienia Hanka Moody’ego z „Californication” czy charakter nowej pracy tytułowego Wyposażonego. Darska wskazuje też na niejednoznaczne oblicze „zła”, nazywając antybohaterami postacie centralne seriali „Trawka”, „Wszystkie oblicza Tary”, „Układy” i „Breaking Bad”. I chociaż można się kłócić, czy aby na pewno dobór antybohaterów jest trafny i każdy z wymienionych kwalifikuje się do nazwania go tym mianem, to z pewnością dzięki takiemu zestawowi postaci można rozpocząć dyskusję o zgrabnej manipulacji sympatiami widzów. A ci, jak się okazuje, wolą teraz stanąć po stronie dilera narkotyków czy seryjnego zabójcy aniżeli nieskazitelnego stróża prawa czy wzorowej kury domowej. Już we wstępie (noszącym – znamienne – tytuł „Zamiast wstępu”) zapowiedziane zostaje, że klasyfikacja „antybohaterów” tylko częściowo została przez autorkę przeprowadzona zgodnie z jednoznaczną oceną ich postaw. Płynna granica między tzw. dobrem i tzw. złem oraz mnogość perspektyw, z jakich można oceniać dane postacie, są tu każdorazowo wyraźnie podkreślane, lecz – co ważniejsze – autorka pozostaje daleka od wartościowania działań wybranych antybohaterów. Bo, wbrew pierwszemu skojarzeniu, ani w serialu, ani w opracowaniu Darskiej antybohater nie jest postacią stricte negatywną czy tylko negatywną. Psychologiczna konstrukcja tytułowego Dextera czy makabrycznego trio (wilkołak, wampir i duch) z brytyjskiej wersji „Pozostać człowiekiem” mogłaby stać się więc punktem wyjścia do rozważań, czy prefiks „anty” w ogóle powinien pojawić się przy ich charakterystykach. Można w tym miejscu również wysnuć wniosek, iż to prawdopodobnie terminologia zestarzała się szybciej niż przedmiot jej odniesień. Odnoszę bowiem wrażenie, że niekiedy autorce brakowało sensownego słownika, na bazie którego mogłaby swobodnie, lecz i wyczerpująco, zrealizować wybrany temat. Wszelkie niezręczności opisu, a także nużące niekiedy próby streszczenia głównych wątków danego sezonu osądzałabym jednak łagodnie, bo warto w tym wypadku docenić, że Darska postawiła na diagnozę naukową, a atrakcyjność tekstu  wobec tego znalazła się na drugim miejscu.

Warto też dodać, że „To nas pociąga!” wciąż pozostaje jedną z niewielu naukowych publikacji, których tematem przewodnim są współczesne seriale. Z pewnością wzbogaci więc dyskusję na temat fenomenu ich popularności, dyskusję – dodajmy – toczoną dość nieregularnie i nierówno. Bo – co widać w bibliografii książki – tematyka ta podejmowana jest przede wszystkim na gruncie popularnej publicystyki (cenne i uważne, acz okazjonalne artykuły Jacka Dukaja w „Filmowym Magazynie do Czytania” czy Michała Walkiewicza lub Łukasza Orbitowskiego w „Tygodniku Powszechnym”), w doraźnych recenzjach, a także dzięki rozbudowanym, lecz nieprofesjonalnym zwykle wątkom zakładanym na forach internetowych. Obok wydanych w ubiegłym roku książek „Seriale. Przewodnik Krytyki Politycznej” oraz „Post-soap. Nowa generacja seriali telewizyjnych a polska widownia” pojawiła się teraz książka Darskiej – mam więc nadzieję, że wkrótce półka z takimi publikacjami będzie zapełniała się tak szybko, jak empikowe regały z boxami sezonów kasowych produkcji HBO czy AMC.