Kino: obiekt uczuć czy przedmiot badań?

Książka „Kino: obiekt uczuć czy przedmiot badań?", zredagowana przez Mariolę Dopartową i Michała Oleszczyka, nosi podtytuł „W dialogu z myślą filmową i twórczością Rafała Marszałka". „Rafał Marszałek jest w równym stopniu wyjątkowym krytykiem filmowym, jak i wyjątkowym człowiekiem. Właśnie to, jakim jest człowiekiem, nie pozwala mu być takim sobie zwykłym krytykiem. Jest zbyt delikatny, subtelny i głęboki, by wdawać się w prostackie oceny i rozdawanie cenzurek; zbyt skromny, by uważać, że jego subiektywne odczucia powinny zostać wyniesione do rangi werdyktu. Dlatego to, co pisze on o kinie, pozostaje tak uniwersalne. Widać wyraźnie, że film jest dla niego czymś bardzo ważnym i Marszałek interesuje się nim jako częścią kultury, zwierciadłem szerszych zdarzeń. Bawi się jego znaczeniami, traktuje je intymnie, raz bardzo poważnie, raz z humorem. Jako filmowiec jestem mu za to głęboko wdzięczna" – tak o wspaniałym krytyku, laureacie tegorocznej Nagrody Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej mówi Agnieszka Holland.

„Kino: obiekt uczuć czy przedmiot badań?" składa się z następujących rozdziałów: „O Rafale, chłopcu z Reytana" Wiesława Johanna, „Pasja życia jako pasja tworzenia" Eugeniusza Mielcarka, „Nadwiślańskie życie snem" Andrzeja Dobosza, „Moje przygody z dyplomacją albo o złożonych skutkach wyprowadzania pieska" Natalii Woroszylskiej, „Spotkanie z Rafałem Marszałkiem" Koichiego Kuyamy, „Królewska gra" Andrzeja Filipowicza, „Filmowa pop-historia. O życiowych kłopotach zdrowego rozsądku habilitowanego" Michała Oleszczyka, „Wspomnienie sprzed lat" Wiesława Juszczaka, „Siódme i ósme zmysły. Rafał Marszałek i jego twórczość krytycznofilmowa" Aleksandry Żemantowskiej, „W poszukiwaniu tożsamości" Bogusława Doparta, „Za księdzem Moczygembą do Panny Marii" Tadeusza Lubelskiego, „Teatralne reminiscencje w filmie 'Fanny i Alexander' Ingmara Bergmana" Tadeusza Szczepańskiego, „'Popiół i diament' – wątek odnaleziony. O dziewczynce zamienionej w oracza" Krzysztofa Kornackiego, „Nowy Jork – Warszawa. Świry w wielkim mieście" Teresy Rutkowskiej, „Nawiązania do już wypowiedzianego – 'Trzecia część nocy' raz jeszcze" Moniki Maszewskiej-Łupiniak, „Milczeć o świecie. Wernera Herzoga doświadczenie dokumentu" Pauliny Kwas, „Polityka, pamięć i tożsamość narodowa. Polski film dokumentalny wobec katastrofy smoleńskiej" Mirosława Przylipiaka, „PRL w nowych polskich filmach" Andrzeja Szpulaka, „Co to są doskonałe pytania? Wokół kina lustracyjnego niepokoju" Michała Oleszczyka, „Przeszłość wyświetlona" Mateusza Wernera, „Sadźmy róże. Opowiadania Władysława Terleckiego" Włodzimierza Boleckiego, „'Piotr I', czyli stalinowska baśń o mądrym i dobrym carze" Piotra Zwierzchowskiego, „Awangarda i tradycja – czyli jak rosyjscy filmowcy stworzyli rewolucję" Joanny Wojnickiej, „Gra orzeł w koronie. Wyznania kibica sportowego" Andrzeja Wernera, „Aprobata sił, od których jesteśmy zależni. W kręgu medialnej recepcji kilku romantycznych symboli" Moniki Stankiewicz-Kopeć, „Przestrzeń wokół nas" Krzysztofa Chwaliboga, „Miejska architektura jako przestrzeń dialogu z historią i nowoczesnością w Polsce postyczniowej" Bogusława Doparta, „'My' i 'oni'. Państwowe instytucje w kilku ujęciach filmowych dokumentalistów" Jadwigi Hučkovej, „Jubilatowi przypisane" Andrzeja Mencwela, „Stanisław Brzozowski i faszyzm" Łukasza Urbanowskiego, „Futuryzm jako rewolucja niedojrzałości" Lecha Sokoła, „Wyrazić niewyrażalne. Dwugłos o katastrofie" Aleksandra Fiuta, „Czy katastrofa może ocalić? Wokół wybranych odczytań tragizmu i tragiczności" Marioli Dopartowej.

„Pytania postawione przez bohatera naszego tomu — niekiedy kilka dekad temu — wciąż prowokują do szukania odpowiedzi, wizje przyszłości potwierdziła społeczna rzeczywistość, intuicje badawcze znalazły uzasadnienie, a obrana metoda konfrontacji historii i filmu króluje na najznamienitszych uczelniach. Cóż więcej można dodać? Może tylko to, że wybory moralne, jakich dokonał Rafał Marszałek na skomplikowanej drodze zawodowej kariery, przyniosły mu życie spełnione, pełne malowniczych przygód, twórczych inspiracji, trwałych życiowych sukcesów" – piszą we wstępie redaktorzy książki. I dodają: „Prawdziwie żywa krytyka bazuje na ciągłym zadawaniu pytań, na odwadze przyznania się do omyłek, na ciągłym poszerzaniu pola sztuki względem ludzkiego życia, świata, historii, na wydobywaniu naszego rozumienia z okowów stereotypu. Bo krytyka filmowa jest w gruncie rzeczy ciągłym powiększaniem powierzchni zwierciadła, w którym odbija się splot sztuki i życia, ujawniając nowe sensy obu tych połówek. Krytyk i historyk filmu zarazem to ten, kto wciąż na nowo, wbrew wszelkim okolicznościom, podejmuje walkę o to, by ów splot nie odbijał się w kieszonkowym lusterku takiej czy innej ideologii. Rafał Marszałek należy do nielicznych znawców filmu, którym udało się ominąć tę pułapkę".