Gugara

„Mówiąc najkrócej: 'Gugara' Andrzeja Dybczaka to opowieść o rodzinie ewenkijskich pasterzy renów żyjącej gdzieś na wschód od środkowego biegu Jeniseju, czyli praktycznie w nicości. Dymitr i Tatiana ze śródleśnych pastwisk wybierają się na jesienny odpoczynek w cywilizowane strony do wsi Tutonczany, leżącej kilkadziesiąt kilometrów dalej. Gdy przybijają do brzegu, Tatiana na widok osady wzdycha: 'Ale piękna'. Tymczasem jest to po prostu zbiorowisko szop, lepianek, pleśń i zgnilizna ścian, histeryczna amplituda alkoholu, przemocy, depresji i desperacji. Jakieś lodowate i wilgotne jądro ciemności. Wedle wszystkich reguł gatunku powinna być to typowa egzotyczna opowieść o spotkaniu z Innym, o próbie przeniknięcia, próbie zrozumienia, o heroicznym wyczynie poznawczym. Na szczęście nie jest. Antropologiczna narracja zamienia się niepostrzeżenie w poruszającą prozę. Narrator towarzyszy nam nieustannie, opowiada przecież własne przygody, a jednocześnie jego obecność staje się całkowicie przejrzysta i pozwala mówić rzeczom, obrazom, zdarzeniom i ludziom” – mówi Andrzej Stasiuk, znakomity pisarz i wydawca. Książka Dybczaka otrzymała Nagrodę Fundacji Kościelskich (2012).

Gugara w języku Ewenków oznacza dźwięk dzwonków zawieszanych na szyjach reniferów. To jeden z niewielu dźwięków, jakie można usłyszeć w tajdze, ale ostatnio i on ucichł. W ciągu kilku tygodni Dymitr i Tatiana stracili całe swoje stado. Co robić w tajdze bez niego? Czym się zająć, zwłaszcza jeśli jest się ostatnimi pasterzami reniferów w całym okręgu. Wszyscy inni przenieśli się już z lasu do niezbyt odległej rosyjskiej wioski. To historia o rozpadzie małej syberyjskiej społeczności. W 2008 roku Jacek Nagłowski i Andrzej Dybczak zrealizowali godzinny film dokumentalny, zatytułowany „Gugara”, który przyniósł im kilkanaście festiwalowych trofeów (m.in. w Montrealu, Pärnu, Wrocławiu), ze Złotym Lajkonikiem na czele (Kraków, 2008).