Kino kobiet? Pomiędzy romantyzmem a feminizmem – adaptacje powieści Jane Austen lat dziewięćdziesiątych

Jane Austen (1775-1817), znana angielska pisarka, wnikliwie opisująca życie angielskiej klasy wyższej początku dziewiętnastego wieku, znakomita portrecistka kobiet, ma duże szczęście do kina. Większość jej powieści (m.in. „Duma i uprzedzenie", „Rozważna i romantyczna", „Mansfield Prak", „Emma", „Opactwo Nothanger", „Perswazje") doczekało się ekranizacji, niektóre wielokrotnych. Jej samej zostały poświęcone dwa filmy biograficzne: „Zakochana Jane" (2007) Juliana Jarrolda i „Miss Austen Regrets" (2007) Jeremy'ego Loveringa. W pierwszym w skórę pisarki wcieliła się Anne Hathaway, w drugim – Olivia Williams. Także w 2007 roku Robin Swicord nakręcił film „Rozważni i romantyczni. Klub miłośników Jane Austen", jak wskazuje sam tytuł, inspiracje czerpiąc z dorobku słynnej pisarki. Główną rolę grają w nim książki. A także ich czytelnicy, a mówiąc precyzyjniej: pięć czytelniczek i jeden – nieco zmuszony do lektury tej prozy – czytelnik, którzy pewnego dnia decydują się założyć klub miłośników literatury angielskiej pisarki. Spotykają się co miesiąc, by wnikliwie przedyskutować jedną z sześciu wybranych książek. Akcja filmu rozgrywa się współcześnie w kalifornijskim miasteczku Sacramento, a więc w miejscu i czasie dość odległym od miejsca i czasu akcji omawianych powieści. Sześcioro członków klubu czytelniczego, sześć książek Jane Austen oraz sześć współczesnych splecionych z sobą wątków osobistych rozgrywających się w ciągu sześciu miesięcy. Angielska pisarka i jej literatura pełnią w opowieści Swicorda rolę nici spajającej perypetie tej szóstki. Rozgrywające się współcześnie zdarzenia nie są dokładnym odzwierciedleniem książkowych wątków, jednak ich bohaterowie mogą odnaleźć echa swoich problemów i perypetii właśnie w powieściach angielskiej autorki. Choć osadzone najczęściej w Anglii początku XIX wieku, są pełne celnych obserwacji i uniwersalnych prawd. Film Swicorda, sprawnie opowiedziany i dobrze zagrany, ma jeszcze jeden walor.  Po jego obejrzeniu chce się natychmiast sięgnąć po książki Jane Austen, ewentualnie ich ekranizacje (wydane w komplecie na DVD), notabene w większości bardzo udane.

We wstępie do swej książki Aleksandra Niemczyńska pisze: „Gwiazda Jane Austen błyszczy. To kolokwialne stwierdzenie doskonale obrazuje fenomen, z jakim mamy do czynienia od połowy lat dziewięćdziesiątych. Zapewne trudno byłoby znaleźć obserwatora i konsumenta kultury popularnej, który nie wiedziałby o istnieniu tej dziewiętnastowiecznej pisarki. Ciągłe reedycje jej powieści, kolejne, mniej lub bardziej swobodne adaptacje twórczości, także serialowe, podsycają zainteresowanie jej osobą. Wszystko to stanowi żywy dowód istnienia i rozprzestrzeniania się «Austenmanii». Chociaż opinie na temat twórczości Jane Austen są oczywiście różnorodne, to jednak nie sposób oprzeć się wrażeniu, że większość sądów wcale nie wynika ze znajomości stworzonej przez nią literatury, ale jest następstwem odbioru powstających coraz liczniej adaptacji. Dotyczy to przede wszystkim rozpatrywania jej prozy poprzez stereotypy „kobiecego” kanonu twórczości. Dlatego też warto przyjrzeć się ekranizacjom dzieł Austen ponad tymi stereotypami i w dialogu z samym dziełem pisarki. Być może pozwoli to odpowiedzieć na pytanie o przyczyny tej niesamowitej «reaktywacji» twórczości".